Tunus 6

Bugün Temmuzun on dördü. Yemek öncesi bir kokteylden sonra mum ışığı altında akşam yemeğini yedik. Yemek salonunun ortasında kırmızı, beyaz ve mavi renklerden oluşan dev bir pasta. Kimse yemeye kıyamadı, herkes fotoğrafını çekiyor.

Bu akşam tüm animasyonlar iptal. Havuzun kenarına bir sahne yapıldı, hem de bayağı büyük bir sahne. Otel personeli kılıklarını değiştirdi. Papyon falan takıyorlar. DEFCON 2 durumları yani.

Bu aşamadaki beklenen soru ise Temmuzun on dördünün öneminin ne olduğu. Tunus bağımsızlığını mı kazanmış? Habip Burgiba'nın doğum günü mü? Kuskusun keşif yıldönümü mü? Ne sahiden?

Bunların hiçbiri.

Ondört Temmuz Fransız devriminin yıldönümü. Daha doğrusu Bastile saldırıp yaktıkları gün - haliyle devrim aylar almış bir süreç, sembolik olarak ondört Temmuza indirgenmiş. Bu gün fransızların ulusal günü sizin anlayacağınız.

Peki Tunus'ta bir otele Fransız devriminin yıldönümü nedeniyle neyin girip çıktığını sorabilirsiniz.

Müşteriler Fransız, belki ondan deseniz değil. Üçbeş Fransız var o kadar. Çoğunluk Alman. Bilindiği üzere Almanların Fransız devrimi yada toptan Fransa için pek de sempatilerinin olduğunu söylemek zor. İkinci çoğunluk müşteri gurubu da Belçikalılar. Belçikalılar ise Belçikayı bile takmamakta, bırakın Fransanın ulusal gününü taksınlar.

Bu, sizin anlayacağınız, Tunusluların işi.

Birini çevirip sordum, "Hemşerim, Fransanın ulusal gününden size ne böyle kırk gün kırk gece kutlamalar yapıyorsunuz" diye. O da dedi ki "Tunus eskiden bir Fransız kolonisiydi".

E, ondan önce de Türk kolonisiydi, o zaman niye yirmidokuz Ekim'i kutlamıyorsunuz diye sormak vardı ama hadi neyse dedim.

Çünkü Tunuslular kendilerini Fransızca konuşarak, Fransız müziği dinleyerek ve Fransız adetlerini yerine getirerek Fransa'yla ilişkilendirmekten bir tür haz alıyorlar. Ondört Temmuz da işte bunlardan biri.

Fransa sanki Tunus'un modern dünya ile bağı. Aynı izlenimi tanıdığım Faslı ve Cezayirli arkadaşlardan da aldım. Her iki ülkenin de ana dili Arapça olmasına rağmen bir ikisi kendi aralarında bile Fransızca konuşuyordu.

İşin komiği, Fransa'nın Tunus dahil eski kolonilerine pek bir hayrı da dokunmuş değil. Hatta tarihe bakarsak, Fransa'yı sömürgeciliğin erbapları Birleşik Krallık, İspanya yada Portekiz ile karşılaştırdığımızda bu sömürgecilik işini Cezayir örneğine olduğu üzere fazlasıyla eline yüzüne bulaştırdığını söyleyebiliriz.

En azından Tunus'da gördüğüm kadarıyla Fransızlar bir çivi bile çakmamış. Oysa gidin bakın Şangay'a, Hong Kong'a. Koloni zamanından kalma bir çok bina, yol, vesaire görürsünüz. Tunus derseniz hak getire.

Buna rağmen Fransa diye ayılıp bayılıyor Kuzey Afrika.

Ne yapalım, canları sağolsun. Bu arada unutmayalım ki Osmanlı döneminde biz de yüz yıllarca Fransa diye ayılıp bayılmışız.

Neyse, Tunusluların derdi bizi germesin.

Fransanın Bastili yıkma gününden çok daha fazla önemli bir konu artık tatilin sonunun yavaş yavaş gelmesi. Pazartesi yarım günlük bir havuz vedasını saymazsak yarın son günümüz. Cerbe'ye veda etmek bayağı zor olacak. Bir de üstüne gelecek hafta çok önemli ve yoğun bir hafta. Neyse ki bu on beş günün şarjı fazlasıyla yeter.

Bugün Jelena'yla birlikte bol bol su altı fotoğrafı çektik. Techizatımız biraz iptidaiydi çünkü bir yanlış anlaşma sonucu snorkelleri getirmemişiz, ancak sonuç bence fena değildi. Resimleri büyük ekranda görünce anlayacağız ama umutlarım fazlasıyla yüksek.

Su altı dünyası büyüleyici bir dünya. Balıklar, bitkiler, kayalar inanılmaz güzellikte görüntüler vermekte. Bu da aynı güzellikte fotoğraflar demek.

Bu su altı fotoğraf işi beni bayağı sarmaya başladı. Şu anda beş metreye derinliğe dayanıklı ufak bir Point & Shoot kamerayla görüyorum işimi ama yakında bir plastik casing satın alıp bir DSLR ile dalmayı planlıyorum. Eğer bu işi becerebilirsem ilk hedef doğal olarak Kızıldeniz. Gelecek sene size beğeneceğiniz bir iki su altı fotoğrafı post edebilirim.

Yarınki program ise yunuslar. Tabi ki hava, yol ve yunusların keyif durumlarına göre değişebilir sonuçlar. Bir iki gün önce yunus kovalamaya çıkan bir gurup hayal kırıklığı ile geri döndü. Yunus munus görememişler. Ne yapalım, yunus göremezsek martı fotoğrafı çekeriz. Buranın martıları sarılı, siyahlı, çok ilginç martılar.

Bu günlük bu kadar. Görüşmek üzere...

Tunus 5

Barmenle ilişkilerimi ilerletmemin sonrasında artık otelle aynı adlı Zephir kokteyllerini büyük kadehlerle almaya başladım. Bu masa ile bar arasındaki round-triplerin sayısını yarıya düşürdü. Bu önemli çünkü Temmuzun ortasında Afrika'ya gelmenin travmasının üzerine ek olarak Tunus bir de normalin üstü yüksek sıcaklıklara maruz kalmakta. Bu günün maksimumu örneğin gölgede kırk beş derece, yarın kırk sekiz bekleniyor. Dün dünyanın en sıcak çölü Sahara'yı ziyaret etme basiretini gösterdik ve sıcaklık orada gölgede elli iki derece idi.

Sizin anlayacağınız kıçımız yanmakta.

Buna rağmen tatil hala güzel ilerlemekte. Dünkü Matmata-Douz turu mükemmeldi.

Matmata'dan başlarsak yine hayatımda ilk defa bir Berberi ailesini kendi evlerinde ziyaret etme şansını buldum. Berberiler yada buradaki adlarıyla Berberler - ki bu Berberler ne saç kesmekte, ne de beri gelmekte - Kuzey Afrika'nın yerlileri. Başka bir deyişle Fas, Cezayir, Tunus ve Libya'da tarihsel filmi geri sararsak Arap yayılması öncesinde bu topraklarda sadece Berberileri görmekteyiz.

Berberi Ailesi

Berberiler genelde göçebe olan Bedevilerle karıştırılsa da aslında oldukça yerleşik bir toplum. Köyleri ve kendilerine has evleri var.

Dümdüz, kil toprağı yoğun, yirmi metreye yirmi metre boyunda bir alanı düşünün. Berberiler, evlerini bu alana inşa etmek için önce bu alanı bir daire biçiminde on-on beş metre derine kadar kazıyorlar. Bayağı daire biçiminde bir çukur. Sonra bu çukurun çeperine odaları oyuyorlar. Bazı evler iki katlı bile olabiliyor.

Star Wars'ın çekildiği Sidi Driss oteli de bu tarzda yapılmış bir Berberi evi. Hala filmden kalma dekorlar var. Ancak mesela Amerika'da olsa bir Star Wars mabedine çevirilebilecek bu yer ne yazık ki ikinci sınıf bir otel olmuş. Luke Skywalker'ı filimde gözünüzde canlandırmaya çalışırken iki garson ellerinde salata tabaklarıyla önünüzden geçiyor, bir üçüncüsü onlara elleri dolu iken tekme atarak şaka yapmaya çalışıyor.

Berberilerin ikinci ev şekli ise düzlük yerine tepelik bir alana yerleşmeleri gerektiğinde seçtikleri mağara benzeri kayalara oydukları odalar.

Her iki tarz evler de mutlaka görülmeye değer.

Matmata civarında başka bir durağımız ise Tunusluların eski köyler diye adlandırdıkları toprak yapılı köyler. Görünüşü fazlasıyla güzel olan bu köylerde ne yazık ki yaşanması çok zor, ne elektrik ne su var. Bu köylerin birçoğu Tunus'un ünlü başkanı Habib Burgiba'nın teşvikiyle yetmişli yıllarda boşaltılmış ve fazla uzakta olmayan imar planlı, elektrikli ve sulu yeni köylere taşınmış. Ne olursa olsun eski köylerin cazibesi yeni köylerde yok. Görülmesi gerekli yerler listesine direkt birer aday bu eski köyler.

Toprak yapılı köyler

Matmata'yı geride bırakıp Douz'a yöneldik. Douz, Sahara çölünün başlangıcında Red Kit maceralarında fazlasıyla yaygın "son şans köyleri" benzeri bir şehir. Tam bir Kuzey Afrika minyatürü Douz. Çok ilginç bir cazibesi, çok da güzel bir pazarı var. Jelena bir dolu hatıra malzemesi ve giyecek aldı.

Douz Pazarı

Yeri gelmişken söyleyeyim, Jelena rahmetli annemden sonra tanıdığım en çetin pazarlık erbabı. Bir Arap satıcı Jelenanın pazarlık fiyatını kabul ettikten sonra, nasıl içine dokunduysa dükkanın kapısından çıkarken bizi durdurdu ve "Eğer Ekimle Aralık arasında gelseydin bu dükkandan ya eli boş ya da benim fiyatımla aldığın tunikle çıkardın" dedi, cevabımızı bile beklemeden döndü gitti.

Matmata ile Douz arasında Tunusluların Taş Çölü dedikleri kum ile kaya karışımı bir alan var. Douz'dan sonrası ise Sahara, bildiğiniz kum çölü.

Sahara Douz'dan hemen sonra başlıyor. Yürüme mesafesi. Biz arabalarla bir on dakika daha ilerledik. Sahara'nın bu kesiminin kumları daha beyaz. İlk Sahara bölgesinin kumları daha altınsıydı. Geri kalan herşey aynı. Cehennem sıcağı ve kilometrelerce kum.

Su şişesine Sahara kumu

Arabadan inince ilk iş boş bir pet su şişesine hatıra Sahara kumu doldurmak oldu. Jelena bir iki fotoğrafdan sonra, bir önceki Sahara ziyaretinde başına gelenlerin de etkisiyle arabaya geri döndü. Ben cengaverliğe devam ettim ve bandanama su dökerek kum tepelerinin üzerinden bu kez yürüyerek daha içerilere doğru yöneldim.

Deve Ölüsü

Üç yada dördüncü tepeden sonra bir koku geldi ama kimyasal silah gibi, iğrenç bir koku. Lan ne oluyor diye bir döndüm ki bir deve ölüsü, daha doğrusu deve ölüsünün dış tarafları. Bayılma pahasına bir fotoğrafını çektim ve hemen uzaklaştım.

Sahara o gün en sıcak günlerinden birini yaşıyordu. Gökyüzü morumsu bir mavi renk almıştı. Teoride gözle görünmeyen yüksek frekanslı ultra violet yani mor ötesi ışıma arttığında bu ışımanın sarkmaları gözle görünür mor renkli ışımayı da artıtır. O gün gökyüzünün morluğu bundan mıydı benim hayal gücümden miydi bilmiyorum ancak o sıcaklık gerçekti ve belleğime kazındı.

Otele döner dönmez havuza atladık ancak o gün havuz suyunda makarna haşlanırdı bence. Oradan denize koştuk. Deniz havuz kadar olmasa da yine sıcaktı. Önceki günlerde Jelena ile beraber akıntının soğuttuğu bir bölge bulmuştuk. Oraya yüzdük ve bir yarım saat birbirimizle konuşmadan "soğuduk".

Bugünün olayı ise bir deve - pardon dromader turuydu. Hayırlısı, bu günlerde şansımız develerden açıldı, sonu iyi gelsin diyelim.

Buyrun gülün...

Hayatımda ilk defa bir deveye bindim. Çok eğlenceli ve vücudunuzun herhangi bir bölgesine akla ilk gelenler dahil herhangi bir zararı yok.

Bu deve macerasının bir hedefi de klasik bir deve fotoğrafı çekmekti - ki bu aşamada işler biraz karıştı.

Nedir bu klasik deve fotoğrafı derseniz anlatayım hemen. Bir gün batımı canlandırın gözünüzde. Kırmızımsı bir renk altında beyaz kum tepeleri, kumun üzerinde bir yada birkaç deve, develerin üzerinde bir yada birkaç insan silueti, heybeler, kilimler. Ancak en önemlisi fotoğrafın can damarı olan develerin kum üzerinde uzamış gölgeleri.

Senaryo güzel de set ve dekorda problemimiz var.

Herşeyden önce saat üç buçuk, öyle güneş batımı kızıllığı falan yok ortada. Güneş koç gibi kırkbeş derece tepemizde parlıyor.

İkincisi çölde değil deniz kıyısındayız. Ayak bileklerine kadar su içine girmiş bir deve ve etrafında mayolu insanlar, o çöl yalnızlığı ve kuruluğu kurgusu ile pek de gitmiyor.

Kum deseniz deniz kumu, çöl kumu değil. Aradaki fark da kum içerisindeki öbek öbek yosunlar ve ayak izleri.

Fotoğrafımız zor ancak imkansız değil.

Gün batımı kızıllığını halletmek kolay, biraz Photoshop'a bakar. Burada problem güneşi kareye almamak. Zaten güneş kareye girerse başka sorunlara da yol açacak.

Benzer nedenlerle denizin de kareye girmemesi gerek.

Problem ise güneşin denizin aksi tarafında olması. Yani güneşi arkanıza alırsanız deniz önünüzde kalıyor.

Denizi "görmemek" için de devenin kıyıdan daha içerilere girmesi gerekiyor, ancak sahil her yerde bu kadar geniş değil.

Devenin üzerinde sadece ben varım ve oniki-onüç yaşında bir çocuk yerde, deveyi dizginlerinden çekerek ilerliyor. Cocuğumuz az derece Fransızca konuşmakta.

Bu arada kameraman Jelena çünkü deveye binmek istemedi ve bizi kıyıdan koşarak takip ediyor. Onun problemi ise yalın ayak olması. Kızgın kumların üzerinde ancak birkaç saniye durabiliyor.

Toparlarsak sahılde kumlu, yosunsuz, üzerınde ayak izi olmayan, etrafında insan bulunmayan, denizi saklayabilecek kadar kıyıdan içerde bir yer arıyoruz.

Bir ara deve çiş yapmaya başladı ve bu andan sonra Jelena korkudan bizle arasını öyle bir açtı ki bağırmadan konuşmak imkansız hale geldi.

Böylece deveci cocukla anlaşma işi bana ve kırık Fransızcama kaldı. Biz "Agoş silvuple" (Sol lütfen) ve "Adruat silvuple" (Sağ lütfen) diye diye iyi kötü gitmeye başladık.

Bir on beş dakika gezindikten sonra anladık ki yosunsuz ve ayak izi-siz bir nokta bulmak mümkün değil. Ancak bunların az olduğu bir yer bulabiliriz.

Yeri gelmişken Photoshop'ı yada daha yoğun kullandığım Lightroom'u sadece crop yada renklerle, exposure'la vs. oynamak için kullanırım. Spot repair dışında pixel editlemesi yapmam. Türkçesi fotomontaj yapmam da sevmem de (bu arada komiklik olsun diye mesela Zagorun üzerine kendi yüzümü koyduğum üç-beş fotoğrafı hariç tutuyorum). Bu sebeple yosun yada ayak izlerini "silmek" bir seçenek değil.

N'apalım dedik olduğu kadar.

Gözüme işe yarayabilecek bir alan kestirdim. Bir-iki "agoş/adruat" la o bölgeye ulaştık. Bir "Arret silvuple" (Dur lütfen) ile durduk.

Çocuk hala dizginleri tutuyor. Olmaz. Dizginleri bırakıp kareden çıkması lazım. "Alezi mösyö" dedim yani buyur git gibisinden. O hadi gidelim anladı, dizginleri çekip deveyi hareket ettirdi.

Nasıl kıçımı yırtıyorum "Arret" diye. Cocuk korkup durdu. Durdu da biz de bu arada az yosunlu, az ayak izli bölgeden ayrılmış olduk. Devenin geri vitesi yok ki takıp hemen geri dönelim. Baktım ki öyle "Agoş" la, "Adruat" la "U" çekip geri dönmek en az on beş dakika alacak, vazgeçtim.

Ne yapalım yosunlu olsun anasını satıyım diyip durduğumuz yerde denemeye karar verdim. Çocuk da yine deveyi alıp gitmesin diye bu sefer Fransızca limitlerimi zorlamak pahasına "Lö dromader rest isi me vuzalezi" yani deve kalsın ama sen git dedim.

Anladı mı anladı. Dizginleri bıraktı ve uzaklaştı. Tam bağırıp Jelena'yı çağıracakken bu sefer deve kalkıp çocuğun peşinden gitmeye başladı.

Ben bağrınmaya başlayınca çocuk hemen dönüp dizginleri yakaladı, "Eywa, eywa" diye deveyi sevip peşinden gelmesine engel olmaya çalıştı. Deve de bu ilgiyi herhelde çök anlamında algıladı ve iki ön ayağını kırıp çökmeye başladı.

Devenin üzerindeyken aşağı yukarı iki metre yüksekte olduğunuzu unutmayın. Deve iki ön ayağının üzerine alçalırken arka ayakları hala dimdik duruyor, siz de öne doğru ciddi bir kuvvetin etkisinde kalıyorsunuz. Bu arada deve her iki ön ayağını da aynı hızla kırmadığı için bir de sağa ve sola da yalpalıyorsunuz. Üstüne benim bir de hazırlıksız olduğumu hesaba katın ve nasıl paniklediğimi artık siz düşünün.

"Hooooo!"

Ben bağırınca deve de korkup bağırmaya başladı. Develer inekler gibi "Moo" 'lamıyorlar, böyle "Meüeümeeü" gibi komik bir ses çıkarıyorlar. Neyse deveci çocuk dizginleri çekip günü kurtardı.

Devenin gölgesinin yarısı suyun içinde

Bu arada yine hareket ettiğimiz için artık devenin gölgesinin yarısı suyun içinde kalmaya başladı.

Bu aşamada ben artık fotoğrafı falan bıraktım. Jelena'ya rica ettim, bak öyle susuz, yosunsuz denk gelirse çek bir iki kare diye. O da sağolsun önümüzden arkamızdan önce ayaklarını suya sokup sonra kara tarafına koşup ayakları yanmadan fotoğrafı çekip daha sonra tekrar suya zig zag yaparak aslında bayağı güzel üç beş kare yakaladı.

Bu deve hikayelerinin sonlanması dileği ile, görüşürüz.

Tunus 4

Sahara gezisinin ikinci ayağı yarın. Hedefler çölde iki şehir, Matmata ve Douz.

Matmata, Star Wars A New Hope yani çekim tarihi itibarıyla birinci, Star Wars tarihi ile dördüncü filmin başlangıç bölümünün ve Attack of the Clones yani çekim tarihi ile beşinci, Star Wars tarihi ile ikinci filmde Anikin'in annesinin öldüğü sahnenin çekildiği böige. Star Wars'daki ismi ile Tatooine gezegeni.

İşin komiği Tunus'un güney doğusunda Tatooine isimli bir bölge gerçekten bulunmakta. Zaten George Lucas'ın Tunus'a ve Arap dünyasına bir yakınlığı var. Tam hikayesini bilmesem de mesela Revenge of Sith'de Obi Wan Kenobi ile Anikin Skywalker'ın dövüştükleri gezegenin adı da "Mustaphar".

Matmata'ya dönersek, buradaki en önemli Star Wars bölgesi bu günkü ismi ile Hotel Sidi Driss. Filimde Lars'ların evi yani Lars Homestead. Lars'lar kim derseniz, Beru ve Owen Lars, Luke Skywalker'ın baba tarafından akrabaları. Luke, annesi Padme'nin doğum esnasında ölümünden sonra Lars'larla yaşadı, taa ki Ben (Obi Wan) Kenobi ile tanışıp Tatooine'den ayrılana kadar. Kısacası Hotel Sidi Driss Luke'un evi sayılır.

Hotel Sidi Driss - Lars'ların Evi

Bilgisayar oyunlarını seviyorsanız, Call of Duty'yi bilirsiniz. Bu oyunun ikinci bölümündeki Kuzey Afrika kampanyasının bir bölümü de Matmata'da geçmekte. Bu oyunu bitireli çok oldu, görünce hatırlarmıyım bilmiyorum.

Matmata'nın bir başka ziyaret noktası da Roman zamanından kalma bayağı iyi koşullarda bir amfi-tiyatro.

Matmata'dan sonra hedef Douz, yani yine Sahara. Douz'a Sahara'nın başkenti de diyorlar, niye imiş, göreceğiz. Tabii ki yine develer, kum tepeleri, vahalar ve en önemlisi çöl sıcakları gündeme gelecek.

Develere gelmişken bu sevimli hayvanlarla ilgili yeni birşey öğrendim, sizle paylaşayım.

Sahilde geziniyorum, devecilere denk geldim, bayağı bir kervan dolusu deve ile birlikte. Birbirimizi bonjour'ladıktan sonra bana binmek ister misin diye sordular. Ben de kırık Fransızcamla:

"Binmeyeceğim ama bir deve fotoğrafı çekmek istiyorum" dedim.

Deve için de İngilizce karşılığı "Camel" olan "Chamau" (Şamo) yu kullandım.

Deveci döndü ve biraz da ukalaca:

"Bunlar deve değil" dedi.

Nasıl kanım beynime sıçradı. Ne demek lan deve değil, bayağı deve işte, hörgücüyle, kıvrık boynuyla tastamam deve. Hadi insan ceylanla geyiği karıştırabilir ama bu deve yani, pek öyle başka bir hayvanla karıştırılabilecek gibi değil.

"Ne peki deve değilse, kaplumbağa mı?" dedim.

Yine aşağılayıcı bir bakıştan sonra:

"Bu dromader" dedi, bir de hecelerin üzerine basa basa dı-ro-ma-der diye, uygar beyaz adamın Güney Amerikalı yerlilerle konuştuğu gibi.

Piçkurusu, on beş yaşında ya var ya yok. Okuma yazması varsa iyi.

Sonra yere eğilip kumun üzerine çift hörgüçlü bir deve çizdi ve sonra "Se şamo" dedi. Sonra yanına bu sefer tek hörgüçlü bir deve çizdi, ona da "Se dromader" dedi.

İşte böyle, tek hörgüçlü devenin adı dromader'miş, öğrenmiş olduk.

Ama hala biraz aşağılanma sancım sürüyor, yanıma yandaş arıyorum. Çünkü vardır o tarafın. Tüm dünyanın bildiği bazı en basit abc'leri bilmem, insanlar duyunca şaşırır ve gülerler. Bu yüzden hala tereddütteyim, bu dromader herkesin bildiği birşey de ben mi atlamışım yoksa devecinin beni aşağılamak amacıyla kullandığı fazlasıyla sofistike, zoolojik bir ansiklopedi terimi mi anlamaya çalışıyorum.

Develer

Aynı akşam bu kez Jelena'yla yürüyoruz, uzaktan başka bir deveci gurubunu gördük. Jelena önceki aşağılanma olayını bilmiyor, anlatmamıştım daha. Neyse, olayı Jelena'nın üzerinde denemeye karar verdim.

Jelenaya sordum. "Jelenacım sorarmısın deveyle resim çekebilirmiyiz?"

Bu arada İngilizce konuşuyoruz ve ben devenin karşılığı camel'ı, uzata uzata, üstüne basa basa "keeeee-mıllll" diye söylüyorum ki Jelena Fransızca sorduğunda şamo'yu kullansın diye. Eğer deveyi şamo diye çevirirse rahatlayacağız, demek ki cahillik bende değilmiş deyip sayfayı çevireceğiz. Yok eğer dromader derse, ne siz sorun, ne ben söyleyeyim.

Neyse devecilerle yanyana geldik. Jelena eksküzemua mösyö deyip fotoğraf sorusunu sordu. Sadece bir tek kelimeyi duydum.

"DROMADER"

Yarın görüşürüz...

Tunus 3

Bu günün sonuna kadar canlı kalabileceğimize inancımı ciddi biçimde kaybetmiştim, ancak hernasılsa başardık.

Bugün itibarıyla "Cehennem Sıcağı", "Çöl Sıcağı" gibi terimleri düşüncesizce kullanmayı bırakmaya karar verdim, ancak deyimi yerindeyse durumun vahameti gerçekten gerektirirse kullanacağım.

Çünkü bugün "Çöl Sıcağı" ne demek anladım.

Dilimin döndüğü kadarıyla size anlatmaya çalışacağım.

Şimdi gözünüzde bir ilkbahar gününü canlandırın. Güneş bir gidip bir geliyor olsun. Böyle bir havada kendinizi tamamen normal hissedersiniz çünkü hava ne soğuk, ne de sıcaktır.

Şimdi termostatı biraz sıcağa doğru çevirelim. Bir yaz günü, üzerinizde bir tee-shirt var. Güneşin altında biraz gezinirseniz sıcak içinize işlemeye başlıyor. Bir gölgelik bulma ihtiyacı hissediyorsunuz. Böyle bir havada birisi size hava nasıl diye sorarsa "Çok sıcak" cevabını verirsiniz.

Termostatı biraz daha sıcağa çevirelim. Artık TV anonslarını duymaktayız. "kalp hastaları ve nefes darlığı çekenler güneş altına çıkmasın". Bu seviyede sıcaklık biraz biraz sağlığımızı tehdit eder hale geldi.

Termostatı bir diş daha artıralım. Artık sıcaklıktan kaynaklanan ölümleri duymaktayız.

Bir diş daha. Sıcaklık bir saunanınkine ulaştı (saunanın nemini dikkate almayın bu örnekte). Ancak kısıtlı bir süre dayanabilirsiniz bu sıcaklığa.

Şimdi termostatı biraz daha yükseltin. Derin bir nefes aldığınızda sıcaklığı ciğerlerinizde hissetmektesiniz. Sıcaklık güneş gibi bir kaynaktan değil her yerden buram buram gelmekte üstünüze. Etrafınıza bakamıyorsınuz bile çünkü her yer parlıyor. Üzeriizdeki saat, bilezik yada fotoğraf makinesi gibi metal cisimlere dokunamıyorsunuz çünkü eliniz yanıyor.

Çöl sıcağı bu işte. Daha doğrusu Sahara çölü sıcağı.

Eğer abartoyorsam taş olayım. Üs olarak kullandığımız vahadan Quad yada Buggy denilen dört çekerli mini arabalarla "The Grand Dune" yani büyük kum tepesine doğru giderken bayılmamızı önleyen hızımızdan kaynaklanan hafif rüzgar ve kafamdaki bandanaya sıklıkla döktüğüm suydu.

Öndeki buggy'deki rehberimizin vücudunda açık hiçbir nokta kalmamıştı, bir atkı ile yüzünü kapatmıştı ve gözünde dalgıç gözlükleri vardı. Çünkü o sıcaklıkta üzerinize ne giydiğinizin hissettiğiniz sıcaklık bakımından hiçbir etkisi yok. Vücudunuz açık da olsa kapalı da olsa zaten normalde sizi "soğutan" ter buharlaşmasının bu sıcaklıkla baş edebilmesi mümkün değil.

Grand Dune'a geldiğimizde rehberimiz beş dakika fotoğraf çekmek için durdu ve hemen sonrasında hadi dönüyoruzladı.

Buggy

Ben heyecanımdan biraz bozuldum ama Jelena hemen buggy'e atladı ve hadi gidelim dedi. Ben koltuğun önünde, o da motosiklet gibi arkamda benim göbeğime sarılmış gidiyoruz, bir kum tepesi gördüm. Jelena'ya dönüp "İki saniye duruyorum, bir resim çekeyim" dedim. Tam yavaşlıyordum ki bana "Boogie, lütfen durmayalım çok zor nefes alıyorum" dedi ama öyle bir sesle konuştu ki yanlış birşeyler olduğunu anladım ve bastım gaza sonuna kadar.

Schumacher'le Mad Max karışımı bir şekilde vahaya döndük. Normal zamanda çok zevk alabileceğim bir "drive" olabilirdi çünkü eğer kullandıysanız bilirsiniz, bu buggyler acaip "nimble", dağ tepe demeden kumların üzerinde öyle bir gidişleri var ki tadından yenmez, ancak bu sefer biraz telaşlandırdı beni.

İner inmez Jelena başından aşağı bir litre su boşalttı. Yüzü kıpkırmızı olmuştu. Güneş çarpması yada heat stroke derler ya hızlı çekimde gözümüm önünde garip Jelenanın başına hızlı çekimde geldi ve geçti.

Vietnam savaşında paramedic'lik yaptığını söyleyen ancak her söylediği her zaman doğru olmayan eski bir arkadaşın bir zamanlar gösterdiği bir yöntem geldi aklıma. Hemen Jelena'nın bileğindeki artery'nin üzerine soğuk su şişesini bir süre bastırdım. Daha sonra bir soğuk duş aldı ve neyse kendisini iyi hissetmeye başladı.

Ha bu arada şokla söylediği ilk şey "Hep senin yüzünden, başkası olsa otelden bile çıkmazdım" oldu. Şimdi sevinsem mi kızsam mı bilemedim :)

Biraz melodramatik anlattım, o yüzden söylemeden duramayacağım. Öyle bir kere ayılıp bayıldık diye süt çocuğu muamelesi yapmayın. Jelenayla birlikte aktif volkanların kraterlerinden Mont-Blanc'ın zirvesine birçok tansiyon yükseltici yerlerde bulunduk. Hiç de ayılıp bayılmadık.

Sahara da ilk çölümüz değil. Koca Tommiks'in evi, Nevada'daki Mojave çölünü tek başımıza araba ile geçmişliğimiz var yani... Her ne kadar Taco Bell yiyip Mojave FM dinleyerek hafif konforlu bir biçimde geçtiysek de çöl çöldür dimi? Hem de balayımızdı. Hey gidi günler...

Neyse, Sahara'nın Mojave falan gibi oyuncak çöllerle kıyas götürecek hali yok. Dünyanın en çöl çölü. Şimdi hangisinin pipisi daha uzun bilemeyeceğim o yüzden Gobi daha büyük, Taklamakan daha dehşet falan demeyin lütfen.

Sözün kısası, bu Sahara bir "fenomen". İnsanın kendisini küçük ve önemsiz hissettiği sayılı yerlerden biri.

Mutlaka görün.

Gezinin geri kalanı Sahara'ya kıyasla biraz daha az heyecanlıydı.

Mesela bu vaha "fenomeni". Çok komik arkadaşlar. Kilometrelerce toz, toprak, kum. Yeşillik olarak maki bile değil, yerlerde ısırgan otu kılıklı üç beş santim boyu da bitkiler. Sonra bir anda neredeyse tropik birkaç yüz metreye birkaç yüz metre, hurma ağaçlı, sarmaşıklı bir alan. İnsanlar yüzüp güneşleniyor, o kadar ilginç yani...

Vaha

Gezinin başka bir durağı ise eski bir bedevi köyüydü. Beni yine aldı ve Indiana Jones'un yanında bıraktı. Yolunuz düşerse mutlaka görün derim.

Bedevi Köyü

Bu günlük bu kadar. Resimler geldiğinde biraz daha hayat kazanacak hikayeler.

Stay tuned...

Tunus 2

Cerbe'de, otuz sekiz derecelik bir günün ardından otelin terasında, rüzgar küfür küfür eserken yazıyorum sıze bu satırları. Eşim Jelena kendini bir Michael Crichton kitabına kaptırıp hayattan kopunca ben de ihmal edilmiş koca piskozuna girdim ve yazmaya başladım, yoksa Cerbe gecelerinin getirdiği bir şairane ilham falan yok.

Tatilimiz çok güzel geçmekte netekim. Tek sorunumuz biraz hızlı geçmesi. Deniz de havuz da çay, suda yada dışarda olmanın pek farkı yok. Sabahları havuzda, öğlen ve sonrası senizde dalgalarla oynuyoruz. Animasyoniar altı-gıdıkladı şeklinde. Müzik ise zaman tüneli çoğunlukla. Şu anda mesela Elvis çalıyor, "She is not you".

Lokal bira, lokal şarap, lokal konyak sadece bir kere denemek amaçlı içilebilir. İkinci kez denemek için bayağı bir mide gerekiyor. Ancak burada otelin adıyla aynı Zephir adlı bir kokteyl keşfettim. Nasıl tatlı ben diyeyim siz inanın yani. Kahvaltı dahil her daim içmekteyim.

Zephir Kokteyl

Yazının başında belirttiğim üzere hava çok sıcak. Kara Cebre'den beş derece, çöl de karadan beş derece daha sıcak. Yarın da çöl ziyaretinin ilk günü. Bir Toyota jeep ile önce güney-batı'ya, Cezayir sınırına yakın bir noktaya gidecek sonra da Sahara'nın damarına 40 kilometre gireceğiz. Havanın sıcaklığına dönersek, öyle şapka falan bile ağır geldiğinden buradan komik bir bandana aldım, resmini Facebook'a iliştirdim gülesiniz diye.

Kalın sağlıcakka, devamı gelecek.

Tunus 1

Hiç gelmeyecek gibi görünen tatil sonunda geldi. Meksika'dan Dominik Cumhuriyetine, oradan da Maldivlere kadar kimbilir kaç kez gittik geldik, birinde bitmez fırtınalar, diğerinde fahiş fiyatlar, bir diğerinde aradığımız otelin doluluğu yüzünden hiçbiri olmadı.

En sonunda Last Minute Tours (Son Dakika Turları) acentemize gittik. Acentenin fonksiyonu adı ile aynı, hani son bir iki gün içinde dolmayan kontenjanları inanılmaz ucuz fiyatlarla dolduruyorlar. Fiyatlar bazen dörtte birine kadar düşüyor anlayacağınız.

Neyse Tunus'da, Cerbe adasında çok uygun bir fiyat vardı, hemen atladık ve Pazartesi akşmı itıbarıyla otelimiz on beş günlüğüne yeni evimiz oldu. Ben de ilk iki günün ardından sizle Tunus'la ilgili ilk izlenimlerimi paylaşayım dedim.

Tunus bir Kuzey Afrika ülkesi ve eminim ki çoğunuz bunu ilk defa burada, benden duydunuz :) Böyie solunda Cezyir, sağında Libya var - tüm popüler tatil beldeleri sizin anlayacağınız. Aynı bu gün bindiğimiz faytonun genç şoförünün (faytonun şoförü olmaz herhalde ama başka kelime bulamadım, özür) söylediği tekerlemedeki gibi:

"Allez-y, Bin Ali, Kaddafi, spagetti..."

Allez-y, Bin Ali, Kaddafi, spagetti...

Tunus küçücük bir ülke. Nüfusunu Berberiler, Araplar ve Kara Afrikadan gelmiş göçmenler oluşturuyor. Ana dilleri Arapça (emimim bunu da bilmiyordunuz) ancak hemen herkez, berberi pazarındaki koyun stan köylüler dahil, Fransızca konuşuyor.

Cerbe adası da ülkenin güney doğusunda büyükçe bir ada. Bizim tarihimizde de önemli bir deniz savaşı olan Cerbe savaşı ile yerini almış. Hani Turgut Reis, Piri Reis falan zamanlarından, neyse baymayayım sizi Osmanlı tarihiyle şimdi, isterseniz Google'larsınız. Bu arada Cerbe'nin İngilizcesi Djerba, eğer İngilizce kaynak ararsanız diye söylemiş olayım.

Cerbe Kuzey Afrikanın bütün cazibesini toplamış sanki. Tek katlı beyaz evleri, palmiye ağaçları ve toprak yolları ile tam bir Indiana Jones diyarı. Her an bir dilenci "Hello Efendi" diyerek yolunuzu kesip size Nazilerin çaldığı kayıp Atlantisin anahtarını verebilir.

İşte bu yüzdendir ki gerçek LucasArts sertifikalı orijinalitesi garantili, kaynağından satın alınmış Indiana Jones (TM) şapkamı tüm gezi boyunca giymeye karar verdim. Şimdilik kimse Atlantis'in anahtarını vermedi ama bilinmez tatilin gerisinin ne getireceği.

Umutlarım özellikle gelecek hafta gideceğimiz başka bir George Lucas lokasyonunda. Evet, herşey iyi giderse, Luke Skywlker'ın evini göreceğiz, Tatouine gezegeninde, in a galaxy far far away... Yani ilk Star Wars'un çekildiği bugün bir otel olan seti ziyaret edeceğiz.

Sonrasında Sahara çölünde jeep ve develerle iki gün geçirip altın renkli kum tepelerini (dunes), vahaları (oasie), tuz göllerini ve Roman harabelerini göreceğiz.

Sizin anlayacağınız ilk başta Plan-B gibi duran bu Tunus gezisi birinci sınıf bir tatile dönüştü.

Geri kalan tüm zaman da havuz, deniz ve restoran arasında geçecek, tam kebap yani.

Biraz da insanlardan bahsedelim.

Ben aslında Kuzey Afrika uzmanı sayılmam, bu sadece ikinci gelişim, o yüzden çok güvenmeyin söyleyeceklerimin hassaslığına.

İlk defasında Mısır'a gitmiştim, oradan biraz biliyorum ve açıkçası Mısır deneyimimden dolayı biraz da temkinli geldim Tunus'a, ancak sevinerek yanıldığımı gördüm.

Tunuslular çok samimi, iyi insanlar.

Mısır'daki gibi hafif biraz agresiflikleri yok, hatta bir çentik fazla bile samimi ve iyiler. Mesela satıcılar fazlasıyla ölçülü. Türkiye'dekiler gibi ağızlarından yalaklık akarak taciz etmiyorlar turistleri. Konusu değil ama madem yeri geldi, o zaman söyleyeyim, bu satıcı tacizi yüzünden hiç de azımsanmayacak sayıda tanıdığım yabancılar bir daha Türkiye'ye gitmemeyi düşünüyorlar.

Tunuslular Türkleri çok seviyor ve kendilerine çok yakın hissediyorlar. Bir de istisnasız hepsi Tayyip Erdoğan'a hayran, "Bon President" yani iyi başkan diyorlar, başka birşey demiyorlar.

Bana birisi sordu ne düşünüyorsun Tayyip hakkında diye. Kırık Fransızcamla "Ya, yaptığı çok iyi şeyler de var, aynı fikirde olmadığım şeylerde, sonuçta o bir politikacı..." falan derken etrafındaki iki kişi de lafa girsi, sanki ben İsrail hükümet sözcüsüymüşüm gibi lafı ağızıma tıkadılar.

"Yok, yok, Erdoğan en iyisi."

Reklamın kötüsü olmazmış. Kimse, ne Ecevit'i, ne Demirel'i bilmezken herkes Tayyip'i tanıyor ve seviyorsa, şapkamızı çıkarıp başbakanımızı selamlayalım ve sevsek de sevmesek de kredi hanesine bu başarısını kaydedelim.

Tunuslular dindar insanlar. Kadınlar kapalı, yaşlı, genç herkes beş vakit namazını kılıyor, ancak etrafındaki kendileri gibi olmayanlara fazlasıyla hoşgörülüler. Bu en azından turistik Cerbe'de böyle. Başka yerde nasıldır bilemem.

Ve yemek.... Yıldızlı pekiyi. Bize yakın yemekler ve tabii ki Tunus'un trade mark'ı kuskus.

Şimdilik bu kadar. Devamı gelecek.

Hırsız-Polis II

Bir önceki yazımızda Suriye'nin düşürdüğü uçağımızla ilgili elimizde olan bilgilere bakıp yorumlamıştık. Bu yazımızın hedefi ise bu olayı kimin gerçekte yaptığını yada yaptırdığını bulmaya çalışmak.

Tabi ki ne yazdıysam sadece benim fikrim ve tahminlerim. Olayı benim gibi basından takip eden kimseden daha fazla bir şey bilmiyorum.

Önceki yazıda Komiser Colombo, yada Agatha Chrıstie daha doğrusu kahramanı Hercule Poirot tarzı şüphelileri belirlerken bu uçağı düşürme motivelerini de belirleyeceğiz.

İlk önce İran’dan başlayalım. En kuvvetli şüpheli olmasa da en kuvvetli şüphelilerden biri bence.

Çünkü motivi çok kuvvetli.

Bu işi tezgahlamada İran’ın beklentisi, olay nasıl sonuçlanırsa sonuçlansın net bir diplomatik kazanç.

Şöyle düşünün.

Eğer Türkiye Suriye’ye saldırırsa İran’ın bölgedeki en önemli rakibi yıllar sürecek bir savaş batağına saplanacak, ekonomik büyümesi duracak, başka hiçbir şeyle ilgilenemeyecek, İran da bu arada Irak başta olmak üzere, Azerbaycan ve diğer bölge ülkeleri üzerinde etkisini katlayacak.

Yok Türkiye saldırmazsa, İran’ın bölgedeki en büyük rakibinin kof olduğu ortaya çıkacak, Türkiye bölgesel güç iddiasından büyük ölçüde vazgeçmek zorunda kalacak çünkü kimse onu takmayacak.

Gel de şüphelenme.

Ancak İran’ı sorumlu ilan etmenin en büyük engeli, İran’ın bu işle bağlantısı olduğunu gösterir hiçbir delil olmaması.

Sıfır yani, İran’ın dolaylı olarak ucundan bile bu işin içinde olduğunu gösterir bir delil kalıntısı bile yok.

Peki başka kim ve niye yapmış olabilir bu mini saldırıyı?

Mesela Kürtler.

Niye olmasın? Türkiye Suriye ile sonsuza dek sürecek bir savaşa girer, Kürtler de bağımsızlık ilan eder.

Akla yakın gibi görünse de ilk başta, Türkiye ile Suriye’nin savaşı ille de Kürtlere bağımsızlık garantisi vermez. Bu savaşların kime ne getireceği belli olmaz, Kürtlerin durumu daha bile kötüleşebilir.

O yüzden ben bu motivin çok kuvvetli olduğunu düşünmüyorum. Zaten bir delil de yok.

Acaba İsrail mi yaptı?

Olur mu olur. İsraillin Suriye ile Türkiye’nin kapışmasında bence çıkarı var. Bu işi tezgahlayacak potansiyeli de.

Suriye, İsrail’in problemi. Türkiye bunu çözerse her halde İsrail üzülmez.

Ancak şimdilik bu iddiayı destekler bir kanıt yok.

Başka kim olabilir?

Acaba biz kendimiz yapmış olamaz mıyız?

Suriye, Amerika, İsrail ve Avrupa’nın problemi ancak Libya gibi problemin çözümünü motive edecek mesela bir petrol unsuru yok. Türkiye aldığı hallice birkaç sözün karşılığında bile bile bu işe girmiş olabilir.

Türk tarafının sessiz ancak planlı hareketleri bu görüşü destekler nitelikte.

Ancak bu teşhis tamamen teorik. Şimdilik bu şüpheyi destekler bir kanıt yok.

Kağıt üzerinde suçlu Suriye’nin bu işi bilerek yaptığına en ufak şekilde bile inanmıyorum.

Salak bir Suriye askeri panikle tetiğe basmış olabilir ancak bu bireysel bir hareket olarak kalır. Suriye hükümetinin başına böyle bir derdi bilerek açacağına inanmıyorum.

Bazıları Esad dikkati başka tarafa çekmek için yaptı falan dese de dikkatleri başka tarafa çekmenin daha az zararlı ve tehlikeli yöntemleri var.

Halkının büyük bir bölümünün desteklediği Sünni Türkiye’yi olaya dahil etmenin bir manasını görmüyorum.

Popüler olsalar da bence komedi malzemesinden fazla ileri gitmeyen olması imkansız bir iki teoriye de bakalım.

Mesela klasik, sosyalist, CIA komplosu hikayesi, yani Amerika yada İsrail için keşif yaparken yakalandık teorisi.

Amerika’nın uzaydan yada stealth uçakları ile Suriye’de hareket eden her arabanın plakasını okuyabilme yeteneği varken elli yaşında bir Türk RF-4’ünden medet umması absürt olur. Amerika’nın elindeki her bilginin İsrail’e de açık olduğunu düşünürsek bu teorinin ne kadar monoton ve sıkıcı olduğunu anlarız.

Daha komik benzer bir teori ise bu uçağın Kıbrıs civarlarında istihbarat toplayıp bu istihbaratı Suriye’deki direnişçilere iletmek için Suriye hava sahasına girdiğinde düşürülme iddiası.

Valla ciddi ciddi tartışıldığını duydum.

Tabii ki deli saçması tarafı istihbaratı direnişçilere iletmek için uçağın Suriye’ye gitmesi.

Sanki pilotlar direnişçilerin etrafında uçarken pencereyi açıp direnişçilere bağırmak suretiyle istihbaratı iletti.

“Lan Seyfullah, bak hele, Esad’ın adamları sağdan geliyor, te şu tepenin arkasından...”

Belki de direnişçilerin yakınına indi, istihbaratı vermek için.

“Koçum, ben sizin şefinize istihbarat vermeye geldim. Hadi ben içerideyken sen de şu uçağın yağına suyuna bir bak, camları bir sil...”

Bu bilgisizlerin bilgisizlikleri o kadar vahim ki böyle salakça teorileri üretip sonra kendileri bile inanıyor.

Başka bir teori. Rusya.

Rusya’nın yakındaki bir gemiden ateş açıp uçağımızı düşürmesi teknik olarak mümkün, burada ancak motivi oluşturmakta güçlük çekiyorum.

Yani Rusya niye yapsın bu işi?

Zaten komşularının uçaklarını düşürmeden bile Esad’ı zar zor savunuyor, kendi işini niye güçlendirsin diyorum.

Sonuçta bu işi kimin yaptığını büyük olasılıkla hiçbir zaman öğrenemeyeceğiz. En iyisinden bir hikaye uydurup birine yıkacaklar bütün suçu.

Ama spekülasyon yapmamızı da engellemez ya bu :)