Sivil Havacılık Kazaları

Biraz daha uçak geyiği yapalım. Bu kez sivil uçak kazalarına şöyle bir bakalım.

Arabalarımıza estetik amaçlı takarız spoiler'leri. Spoiler'in İngilizcedeki karşılığı yolunda giden şeyleri bozan, değiştiren yani isin içine limon sıkandır. Spoiler'ler uçaklarda hayati önem taşıyan parçalardır. Uçak inerken bakın, kanadın arkasına doğru ama tam arkada olmayan ve yukarı kalkarak kanat üzerindeki hava geçişini kelime karşılığı olarak bozan parçalardır bunlar.

Biliyorsunuz, kanadın üzerinden ve altından hava akarak arkada birleşirse uçak kanadı uçağı havaya kaldırır (lift), yani uçurur. Motorlar aslında uçağı havaya kaldırmaz ama ileri iterek kanat üzerindeki hava akışını sağlarlar.

Arabadaki spoilerler ise arabanın üstünden akan havayı yukarı yönelterek arabanın altından gelen havayla birleşip arabanın havaya kalkmaya çalışmasını önlerler. Takdir edersiniz ki uçuş arabalar için çok arzulanan bir özellik değildir.

Neyse bu kadar fizik yeter, gelelim ilk kazamıza.

Yıl Haziran 1999. American Airlines Uçuş 1420 fırtınalı bir havada indikten sonra pistte duramadı, pist bitince toprakta yoluna devam etti ve sonunda hasarlı olarak durabildi. 11 kişi öldü bu kazada. Bunun sebebi ise fırtınanın telaşına pilotların spoiler'ları açmaması. Uçağın tekerlekleri yerde olmasına rağmen spoiler'ların çalışmaması nedeniyle aslında uçmaya devam etti ve tüm ağırlığı ile piste konamadı. Bu yüzden frenler çalışmadı ve pistin sonuna geldiğinde uçak duramadı.

Dünyanın en pahalı planörü Ağustos 24, 2001 de Atlas okyanusu üzerinde yakıtı biten Air Transat Airbus 330 uçağı idi. Uçak yakıtı tamamen bittikten 19 dakika sonra Azor adalarına başarılı bir iniş yaptı. 293'u yolcu 306 kişinin tümü kazayı çok hafif yaralarla sağ olarak atlattılar. Kazanın sebebi bakim personelinin motorda arızalı bir parçayı başka bir motora ait bir parçasıyla değiştirmesi sonucu yakıtın havada akmasıydı.

Ekim 2, 1996'da Aeroperu 603 uçuş numaralı Boeing 757, Şili'nin Miami International havaalanından kalktıktan sonra denize çakıldı. Uçaktaki 61 yolcu ve 9 mürettebatın hepsi öldü. Uçağın düşüş nedeni uçuş enstrümanlarının pilotlara yanlış hız ve yükseklik bilgisi vermesiydi.

Kazanın sebebi ise bir bakim elemanının yerde uçağın pitot-tüplerinden birine koli bantı yapıştırıp çıkarmayı unutmasıydı. Pitotüpler genellikle uçağın burnunda “L” biçimli ileri bakan minik borulardır. Uçağın bilgisayarı bunların ucundaki minik deliklerden giren havayı ölçerek uçağın hızını hesaplar. Benzer bir kaza da bir Türk havacılık şirketinin başına geldi. Dominik Cumhuriyetinde tropik arıların pitot-tüplerine yuva yapması sonucu Boeing 757 tipi bir uçak kalkıştan sonra düştü.

American Airlines'in 965 uçuş numaralı Boeing 757 uçağı Kolombia'nin Cali havaalanı civarında düştü. Kazada 159 kişi ölürken 4 kişi ve bir kopek sağ olarak kurtuldu. Kazanın sebebi kısaca pilotun uçuş planı üzerinde geçmesi gereken bir noktayı bilgisayara girerken acele edip ne girdiğini görmeden enter'a basmasıydı.

Ocak 25, 1990 da Avianica 52 uçuş numaralı Boeing 707 New York'da, Long Island civarlarında düştü. Uçaktaki 158 kişiden sadece 85'i kurtuldu. Uçağın düşüş sebebi yakıt bitmesiydi. Eğer denk gelirse Mayday Air Crash Investigation dizisinden bu dramatik kazanın detaylarını izleyin. Uçak Kennedy havaalanına geldiğinde iki saatlik uçuş için yakıtı varken, doğru düzgün İngilizce konuşamayan pilotlar ve ukala hava trafik kontrolörlerinin aptalca ihmalleri sonucu iki saat boyunca havada oyalandı ve yakıtını tüketti. O kadar acı ki iki saat boyunca pilotlar kuleye "Fuel Emergency" yani "Yakıtım az inmem gerek" diyemediler.

Temmuz 1, 2002'de belki havacılık tarihinin en dramatik kazalarından biri yaşandı. Bashikarian Havayollarının 2937 uçuş numaralı Tupolev 154M yolcu uçağı DHL'in 611 uçuş numaralı Boeing 757 uçağı ile havada çarpıştı. Kazada kurtulan olmadı. Bashikarian havayolları uçağı, çoğunluğu ilkokul öğrencisi, çocukları taşıyordu.

Kazanın sebebi çok ilginç olsa da aslında çok basit. İki uçak havada birbirlerine çarpmayla sonuçlanan bir rotada ise her iki uçakta da bulunan TCAS isimli bir alet uçaklardan birine alçal, diğerine de yüksel komutlarını verir, böylece kaza önlenir. Bu kazada ise Zürih hava kontrol görevlisi radarın bakimi ve bir arkadaşının yokluğu sebebiyle uçaklara TCAS cihazının tam aksi komutlarını vermiştir, yani TCAS'in yüksel dediği uçağa alçal, TCAS'in alçal dediği uçağa yüksel komutunu göndermiştir. Rus pilotlar TCAS'i, DHL pilotları da hava trafik kontrolünü dinleyince çarpışma gerçekleşmiştir.

Dram burada da bitmemiş, ölen çocuklardan birinin babası Zürih’te bu hava trafik kontrolörünü bulup, bıçaklayarak öldürmüştür.

Son kazamız 24 Mart 1994'de. Aeroflot firmasının 593 uçuş numaralı Airbus 310 uçağı Kuznetsk dağlarına çakılmıştır. Kazanın sebebi uçağın pilotunun uçakta yolcu olarak bulunan kendi çocuklarını kabine çağırıp, uçağın kontrolünü 15 yaşındaki oğluna bırakmasıydı. Çocuk, pilotların bile bilmediği bir yöntemle otomatik pilotu devre dışı bırakıp uçağın çakılmasına sebep olmuştu.

İşte böyle arkadaşlar. kazaların çoğu insan hatası sizin anlayacağınız. Eğer ilgilenirseniz Mayday Air Crash Investigation dizisi bu havacılık kazalarını çok iyi anlatan bir belgesel. Seyredin derim.

Yine unutmayın, tüm bunlara rağmen hava yolculuğu en güvenli yolculuk türü.

İyi uçuşlar!