İngiliz Kumsalları

Şimdi, "Kim gidip, Normandiya haritasını gugıllayacak..." diyenler için, hemen, çabukça bir Normandiya 101, coğrafya bilgisi tazelemesi yapalım.

Normandiya, Fransa'nın kuzeyinde, doğu-batı doğrultusunda uzanan bir şerit. Bu şeritin en batısında, böyle pipi gibi, Atlas okyanusuna uzanan bir çıkıntı var. Buranın ismi Cotentin (Kotentan) yarımadası. Bu yarımadanın en büyük yerleşim merkezi de Cherbourg (Şerbur) isimli kent.

Normandiya'daki çıkarmanın yapıldığı kumsalları, batıdan doğuya, yani soldan sayarsak, Utah (Yutah), Omaha, Gold, Juno (Cuno) ve Sword'a (Soord) geliriz. Sword'un hemen doğusunda da Normandiya'nın yine önemli bir kenti Caen (Ka'an) bulunur.

Çıkarma harekatının kısa vadeli hedeflerini, eksik de olsa anlaşılırlığını sağlamak için bir cümlede söylemek gerekirse, Utah ve Omaha'ya çıkan Amerikalıların hedefi Cherbourg civarını, Gold ve Sword'a çıkan İngiliz birliklerinin hedefi de Caen civarını ele geçirmekti. Caen kenti, hatta ilk günün hedefleri arasındaydı.

Başlarında ise dünyanın belki de gördüğü en kötü komutan, anlı şanlı Mareşal Bernard Law Montgomery (Börnard Lo Montgomri), yada popüler ismiyle Monty (Monti) bulunuyordu.

Montgomery asil, seçkin ve üstün bir insandı. Her işi herkesden iyi yapabilirdi, çünkü tekrar edelim, asil, seçkin ve üstün bir insandı. Kader onu asker yapmıştı, o da demek ki dünyanın en başarılı komutanı olup, bu kendisine bahşedilmiş ayrıcalıklı üstünlüğünün hakkını vermeliydi.

İşin aslı, Montgomery içgüdüsel bir asker değildi. Çabuk ve doğru kararlar veremiyor, risk almaktan çekiniyordu. Genelde uyguladığı yöntem, düşmanı sayıyla bastırıp yenmekti.

Haliyle bu her zaman mümkün olmadığından, Montgomery, kaybettiği zamanlar, dünyanın kendisi hariç tüm geri kalanını suçluyor, kendince olaydan sıyrılıyordu. Kazandığı zamanlar ise, daha kazanımının tescilini bile beklemeden basın konferanslarıyla, toplantılarla, kokteyllerle tüm dünyaya kasıla kasıla ne büyük bir asker olduğunu anlatıyordu.

Montgomery, Dunkirk'de (Dankörk), Almanların kovaladığı İngiliz birliklerinden birinin komutanıydı.

Momtgomery, sonrasında, Afrika'da Rommel'e karşı başarılı bir mücadele verdi. Çünkü, zibil gibi binlerce tankı, topu yığmış, iyi bir planlamanın avantajıyla değil de, daha çok sayısal üstünlüğüyle zafer kazanmıştı.

Size ne demek istediğimi sayısal gerçeklerle anlatayım.

Montgomery'yi Montgomery yapan, Rommel'lin karşısında, Mısır'ın aynı isimli kentinde kazandığı El Alamein savaşıdır. Belki duymuşsunuzdur, her iki liderin de Çöl Faresi, Çöl Tilkisi falan diye çağrıldığı günler. Zaten aslen bu savaşın verdiği gazla, Sir (Sör), Mareşal, El Alamein Viscount'u (Vaykeaunt - Vikont) ünvanlarını almıştır.

Şimdi bakalım bu savaş dehası, kahraman arkadaşımız El Alamein savaşını nasıl kazanmış...

El Alamein ağırlıklı olarak tankların savaşıydı. Resmi olarak Rommel'in 550 tankına karşılık, Montgomery'nin 1100 tankı vardı. Muzaffer tarihçilerin fazla dokunmadan geçtikleri bir gerçek ise Montgomery'nin bir bu kadar tankı da "yedek" lerinde bulundurmasıydı. Bir rakam oyunu. Bu sözde yedek tanklar Londrada değil Mısırda, Montgomery'nin dibindeydi. Sadece o an için saldırıya katılmamışlardı. Neyse, aritmetiği yaparsak 2200 Montgomery tankına karşılık, 550 Rommel tankı diyebiliriz ama hadi, resmi sayı olan 1100 "aktif" tankı kullanalım, müşteri olalım.

Rommel'in 120 bin askerine karşı, Montgomery'nin 250 bin askeri, Rommel'in 550 topuna karşı, Montgomery'nin 900 topu, kısaca Rommel'in nesi varsa Montgomery'nin kaba bir hesapla iki katı fazlası vardı.

Ben savaş planının basitini severim deyip kafadan saldırdı Rommel'e. Rommel ilk saldırı günlerinde Almanya'da olsa da Afrika'ya döndü ve bir kaç günde bunun iki yüz tankını yoketti.

Sonrasında, Montgomery'nin ileriki hayatında sık sık göreceğimiz bir model oluşmaya başladı. Montgomery defalarca saldırıyor, Rommel de bunun kulağını çekip geri gönderiyordu.

Böyle böyle günler geçti.

Churchill bile endişelenmeye başlamıştı. Hem buna, hem de bunun komutanına "Ne oluyor, niye bir ilerleme kaydedemiyoruz?" diye sormaya başladı.

Sonunda, kim bilir kaç askeri öldükten sonra kuyruğunu kıstırıp komutanına gitti. Benim plan çalışmıyor, yenisini yapalım dedi. Yeni plan, eskisinden daha fazla akıl unsuru içermese de İngiliz ordusunun ve hava kuvvetlerinin sayısal çoğunluğu Alman ordusunu yıprartmış, ikmali doğru düzgün yapılamayan Alman ordusu savaşma gücünü ve moralini yavaş yavaş kaybetmeye başlamıştı.

Tabii bu yeni plan, geleneksel olarak, muzafferlerin tarihinin sayfalarına, Monty'nin askeri dehası olarak geçti. Kimse eski plan yüzünden verilen kayıplara ve gecikmelere takılmadı.

İngilizler sonunda Rommel'i geri püskürttüler. Az sayıda tankı, topu, askeri kalmış bir orduyu bin beş yüz kilometre kovalayıp bir "kahramanlık" destanı yazdı Montgomery.

İngilizler ıkına ıkına sonunda bir kahraman çıkarabilmişlerdi.

Kahramanlığı tadında bıraktı Monty. Ona "Hadi git Rommel'i bitir." dediklerinde, "Neme lazım, bu kahramanlık kolay bulunmuyor, üstelersek bakarsın bir halt olur, elden gidebilir." diyerek saldırmayı reddetti. Gerçekten, adam resmen "İstemezük" dedi yani.

Montgomery, askerlerini kırdırmaya İtalya'da da devam etti. Akıllı bir planla birkaç günde ulaşılabilecek askeri hedefler, Montgomery'nin sarsaklığıyla haftalar alıyor, uzayan savaş sonunda doğrudan ve dolaylı olarak Müttefik askerler ölüyordu.

Montgomery'nin popüler olarak kıyaslandığı Amerikan General George Patton (Corc Petın), en az Montgomery kadar narsist, boşboğaz ve sinir bozucu biri olsa da, Montgomery'den farklı olarak gerçek bir askeri dehaydı. Ancak bu ikisinin rekabeti de, gereksiz yere can kaybına yol açmaktaydı.

Müttefik orduların süper, mega, en komutanı, General Dwight Eisenhower (Duayt Ayzınhauır), yada bilinen adıyla Ike (Ayk), bir askerden çok politikacı olduğu için, "Aman ittifak bozulmasın, aman biraz da İngilizler kazansın..." diyerek Montgomery'ye göz yumuyor, bu arada garip askerler de ölmeye devam ediyordu.

İşte Normandiya çıkarması için geri sayım bu koşullarda başladı.

İngilizlere ayrılan Gold Ve Sword kumsalları, Amerikalıların çıktıkları Utah ve Omaha kumsallarından hem arazinin yapısı, hem de yerleşimi bakımından biraz farklılar.

Herşeyden önce, İngiliz kumsalları üzerinde yoğun yerleşim bölgeleri var. Birçok noktada, kelimenin tam anlamıyla bir kasabanın ortasına çıkmışlar. Utah ve Omaha kumsalı neredeyse ıssız denilebilir. Yerleşim var ancak öyle bir kasaba gibi değil, daha ziyade tek tük, seyrek yapılar.

İkinci fark ise burayı bir turist olarak ziyaret ettiğinizde ortaya çıkıyor.

Amerikan kumsalları ne kadar organize ise, İngiliz kumsalları da o kadar dezorganize.

Mesela, otoyolda kilometrelerce önceden Omaha Beach, Utah Beach yada Pointe du Hoc işaretleri görüyorsunuz. Tabelalar sizi otoyoldan alıp, göreceğiniz kumsalın can damarına kadar getiriyor. Müzeler, mezarlıklar, önemli alanlar hep işaretli. Gittiğiniz her yerde ziyaret için yol işaretleri, olanı biteni anlatan yazılar var.

İngiliz kumsalları ise hak getire. Sword Beach, Gold Beach benzeri hiçbir işaret yok. Bileceksiniz yani hangi köy hangi kumsalda ki ona göre otoyolu bırakıp sahile inebilesiniz. Sadece Kanadalılar, resmi olmayan, kendi dizaynları, yeşilli, morlu, "Juno Beach Center" işaretleri koymuşlar da Juno Kumsalını iyi kötü bulabiliyorsunuz.

Bu bölgede Müzeleri işaret eden trafik levhaları var. Tek problem, levhalarda sadece "Müze" yazıyor olması. Ne müzesi, kim müzesi, nasıl müzesi, bilemiyorsunuz.

Çıkarmayla ilgili önemli noktalar da her yerde olduğu gibi, mavili, beyazlı bir martı simgesiyle işaretlenmiş. Eğer bu işaretleri görebilirseniz, "Haa, savaşta burada birşeyler olmuş." deme şansınız oluyor.

Martı işaretlerinin üzerinde de İngiliz bölgesindeki tüm martı işaretlerinin olduğu özet bir harita var. Teoride savaşla ilgili bütün noktaları bir arada görebiliyorsunuz.

Yine problem, bu martıların kimin nesi olduklarının değil, sadece bulundukları yerin ismiyle işaretlenmiş olmaları. Varsayalım ki levhada "Cite de Sainte-Aubin-Sur-Mer" (Sit dö Sent Oben sür Mer) yazıyor olsun. Burada Sainte-Aubin-Sur-Mer, sadece bir köyün adı.

Ne aradığınızı bilmiyorsanız - ki biz bu kadar detaylıca bilmiyorduk - bu işaretli nokta, görülmesi gerekli mükemmel bir Alman koruganı da olabiliyor, Joe Blow'un kahramanlığı anısına dikilmiş yarım metre boyunda bir taş anıt da.

Biz birçok savaş noktasını tamamen şans eseri gördük. Kim bilir kaç tanesini de kaçırdık.

O yüzden, İngiliz kumsallarına gidecekseniz, mutlaka hangi köyde ne göreceksiniz, önceden planlayın, hatta GPS koordinatlarını akıllı telefonunuza girin. Aksi halde çok zaman kaybedersiniz.

Kanadalıların çıktıkları Juno kumsalı karekteristikleri açısından İngiliz ve Amerikan kumsalları arasında bir noktada kalıyor.

Juno kumsalında, ne Utah ve Omaha kumsalları kadar seyrek, ne de Sword ve Gold kumsalları kadar yoğun bir yerleşim var. İngiliz kumsalları kadar dezorganize değil. Mesela Juno Beach Center isimli merkezi bir "gitme" noktası var.

Burada büyükçe bir müze, iyi durumda Alman koruganları ve bir kaç top görülebilir. Müzenin içini Paskalya tatili nedeniyle kapalı olmasından dolayı gezemedik ancak dışardan ilginç görünüyor.

Juno Beach Center'ın açık bölümlerinde yine olanı biteni bir ölçüye kadar anlatan levha ve işaretler var. Ancak bir levhada D-Day günü geçmiş bir olayı anlatmışlar, başka birinde de Normandiya sahillerindeki bitki örtüsünün özelliklerini. Biraz Kanada usulü yani :)

Ben, çıkarma planımda, İngilizler neden tam ortalarına Kanadalıları almışlar, hala anlamış değilim. Normalde, birlikler bölünmek yerine, elden geldiğince harekat tarzlarını bildikleri, tanıdıkları birliklerle bir arada savaşmayı yeğlerler. Vardır bir sebebi tabii, ben anlamadım diye yanlış bir karar olması gerekmiyor.

Biz bu bölgede neredeyse bir tam günü, verimsiz bir biçimde martı işaretlerini kovalayarak geçirdilk. Günün sonuna geldiğimizde, eşim Jelena, haritaları, GPS"i, turizm bürolarını kovalamktan, aslen hiçbir ekstra ilgisi olmasa da, hangi sahile kim çıkmış, komutanın adı neymiş, nerede hangi tanklar kullanılmış öğrenmişti.

İşte bu yüzden kumsalları size gezdiğimiz sırayla değil, coğrafik konumlarıyla anlatayım istedim. Yoksa işler karılacak, sıralama Gold, Juno, Gold, Sword, Juno, Sword falan gibi olacaktı.

Sword kumsalıyla başlayalım kelamımıza.

Sword, sekiz kilometre uzunluğunda, hilal biçiminde bir kumsal. Alman savunması sahilde Omaha kumsalındaki gibi kirpilerden, diğer tank engellerinden ve mayınlardan oluşmuştu. Karada, sahil boyunca kuvvetli savunma noktaları oluşturulmuş, bu noktalar makineli tüfekler, tanksavar silahları ve toplarla donanmıştı.

Sword Beach

Ancak Omaha kumsalının, savunan birliklere kazandırdığı en büyük avantaj olan tepeler bu kumsalın her noktasında yoktu.

Çıkarma Hermanville-sur-Mer (Ermanvil sür Mer) kasabası çevresinde yoğunlaşmıştı. Çıkarmadan kırkbeş dakika sonra, kumsaldaki Alman direnişi kırılmış, kumsal başı oluşturulmuş ve karaya çıkan İngiliz kuvvetleri Orne nehrine ulaşıp, gece indirilen paraşütçülerle buluşmuşlardı.

Sword kumsalı, çıkarma günü Almanların karşı saldırıda bulunduğu tek noktaydı. Akşam saat dörtte - haliyle Hitler uyanmış, kahvaltısını edip gazeteleri okumuş ve panzerlere harekat emri verebilmişti - panzer birlikleri Sword kumsalına ulaştı ve İngiliz birliklerine saldırdılar.

İngilizler bu saldırıyı başarıyla püskürttüler ve Alman birliklerine ağır kayıplar verdirdiler.

Sword Beach, Saint-Aubin-sur-Mer

Sword kumsalına çıkan İngiliz birliklerinin hedefi Caen'ı harekatın birinci gününde ele geçirmekti. Buna rağmen Montgomery üç gün sonra ancak Caen'a doğru yola çıkabilmişti. Kente ulaştığında yine dangıl dungul saldırmaya başladı. Geleneksel olarak saldırıyor ve ağızının payını alıp geri dönüyordu. Şehre atılan bombanın, top mermisinin haddi, hesabı yoktu. Montgomery, bildiği tek şeyi yapmaya devam ediyordu.

Caen'ı kim bilir kaçıncı saldırıdan sonra, artık stratejik önemi kaybolmuşken, ancak alabilmişti. İlk planlanan tarihe göre, aradan bir aydan çok zaman geçmişti.

Sword Beach, Lion-sur-Mer

Günün sonunda, Sword kumsalı, altı yüz seksen gibi çok az sayılabilecek bir kayıpla alınmış ve bir de Alman karşı saldırısı püskürtülmüştü. Bu kumsal çıkarma gününün en başarılı kumsallarından biriydi.

Gelelim İngilizlerin çıktığı ikinci kumsal olan Gold'a.

Gold kumsalındaki çıkarmanın fazlasıyla basitleştirilmiş, eksik ancak anlaşılabilir hedefi Arromanches-les-Bains (Aromanş le Ban), yada kısaca Arromanches kentini ele geçirmekti.

Normandiya sahillerinde ne yazık ki Britanya'dan gelecek büyük gemilerin yanaşabileceği yeterli derinlikte çok fazla liman yoktu. Olam bir-iki tanesinide de Almanlar çok sıkı bir biçimde savunmaya almışlardı.

Eh, eğer hazırda bir liman yoksa, niye yanımızda bir tane getirmeyelim demiş İngilizler ve koca bir yapay limanı yüzdürerek Normandiya'ya getirmeyi planlamışlar.

İşte Arromanches kasabası, ilerleyen günlerde bu büyük yapay limana ev sahipliği yapacaktı.

Arromanches'deki yapay limanın bir parçası

Bugün Arromanches'a yolunuz düşerse, bu mühendislik harikası limanın parçalarını denizde, kentin içinde, ve Çıkarma Müzesinde görebilirsiniz.

Yine kısa vadeli hedefler arasında Bayeux (Bayö) kentine ulaşıp, Caen'a giden yolu keserek Alman takviye birliklerinin Caen'a ulaşmasını engellemek ve daha da önemlisi, Port-en-Bessin (Por en Bessan) kasabasını ele geçirip, Omaha kumsalına çıkan Amerikalılarla birleşmekti.

Hem Bayeux, hem de Port-en-Bessin güzelim iki kasaba. Özellikle Bayeux'nun, arasından üzerinde bir değirmeni olan minik bir derenin geçtiği bir sokağı var ki bir saatinizi hiç sıkılmadan geçirebilirsiniz. Yine Bayeux'da devasa bir katedral var. Port-en-Bessin'in ise çok güzel bir limanı bulunmakta.

Çıkarma günü, Alman savunması bu kumsalda, diğerlerine göre biraz farklıydı. Orta bölümleri bataklık olan sahilde, beton sığnaklar ve ufak nöbet kulübeleri içersinde bol bol makineli tüfek yuvaları vardı. Sağ ve sol noktalarda ise sahil evleri korugana çevrilmişti. Bu evden bozma koruganlar, çıkarma öncesi deniz bombardımanından çok ciddi biçimde etkilenmişlerdi.

Arromanches limanının kalıntıları

Denizde ise klasik tank engelleri ve mayınlar bulunuyordu.

Gold kumsalında, çıkarmanın en yoğun yapıldığı bölge Ver-sur-Mer (Ver sür Mer) yakınlarımdaki sahildi.

İngilizlerin şansına, kuvvetli bir rüzgar denizi kabartmış, engellerin ve mayınların birçoğu su altında kalıp etkisiz hale gelmişlerdi.

Son anda verilen bir kararla DD tankları yüzdürülmek yerine çıkarma teknelerinin içinde sahile kadar taşınmıştı. Hitlerin uykusu sağolsun, sahilde bu tankların karşısında hiçbir Alman zırhlı aracı yoktu ve DD tankları, sahile çıkan piyadelere çok önemli bir destek sağladılar.

Asli hedeflerden olan Arromanches, akşam saat dokuz civarı ele geçirilmişti. Ancak, ertesi gün saldırılan Port-en-Bessin'da ise işler iyi gitmedi. Güçlü dirençle karşılaşan İngiliz birlikleri bu kasabayı ancak iki gün sonra alabildiler.

Gold kumsalında çıkarma dört yüz gibi göreceli olarak az bir can kaybıyla başarılmıştı.

Arromanches'da daha hemen ertesi gün yapay liman için çalışmalara başlanmış, bir hafta içerisinde de bu liman işlev kazanmıştı. İsmi Mulberry (Malböri) olan bu yapay liman, dahiyane bir İngiliz buluşuydu.

Bu liman, Omaha kumsalımda Amerikalıların yaptığı suni liman ile birlikte Cherbourg gibi derin doğal bir liman ele geçirilene kadar Müttefiklerin anakaraya asker ve savaş malzemesi getirmek için kullanıldı. Omaha kumsalındaki liman, 19 Haziranda bir fırtınada kullanılmaz hale geldiği için Arromanches'daki liman kadar popüler değildir.

Arromanches'daki bu limandan, yüz günlük bir süre içerisinde yuvarlak bir hesapla toplam iki buçuk milyon asker, yarım milyon araç, dört milyon ton da savaş malzemesi indirilmişti. Kasabanın bütün nüfusunun binden az olduğunu düşünürseniz, bu kasabanın o günlerdeki popülaritesinin ne kadar artmış olabileceğini anlayabilirsiniz :)

Gelelim Juno kumsalına.

Juno Beach

Juno kumsalına çıkan Kanadalılar, çıkarma esnasında çok önemli bir direnişle karşılaşmadılar. Çıkarmanın kendisi Utah kumsalıyla birlikte en başarılısı olarak anılır. Toplam kayıpları beş yüzden azdı.

Ancak çıkarma sonrası Kanadalılar, hiçbir D-Day hedeflerine ulaşamadılar. Bir de içerilere girdikçe SS'lere çattılar ve biraz burunları kanadı.

Kanada kuvvetleri ilerleyen günlerde Caen'a yapılan operasyonlarda yer aldı.

Kumsallar bu kadar. Bir sonraki yazıda toparlayıp bitiriyoruz.

Sağlıcakla kalın.

Normandiya, Omaha ve Utah Kumsalları

Bir çıkarma harekatının en önemli unsuru, çıkarma harekatının kendisidir. İstihbarat, direniş, Denizden yada havadan yapılan bombardıman, paraşütçüler, hep bu çıkarmanın başarıya ulaşması için ortaya konan ikincil çabalardır.

Dünya tarihinin en kapsamlı çıkarma harekatı olan Normandiya, 24 bin paraşütçünün inmesiyle başlamıştı. Bunu 160 bin askerin kıyıya çıkması izleyecekti. Bu 160 bin askeri kıyıya çıkarabilmek için 200 bine yakın deniz personeli seferber olmuştu. Sadece kuvvetleri Normandiya'ya getirmek için 5 bin gemi ve bin uçak kullanılmıştı. Askerleri taşımayıp da, harekat öncesi sağı solu bombalayan binlerce uçağı saymıyorum bile.

Bütün bunların hepsi, Fransa sahillerinde, işgal kuvvetlerinin Avrupaya girebilmesini sağlayacak güvenli bir alan oluşturmak içindi!

Plana göre, Amerikan kuvvetleri Utah ve Omaha kumsalları olarak adlandırılan iki bölgeye çıkacaklardı.

Bunlardan Omaha kumsalı küçük sayılabilecek iki köy arasında, evlerin seyrek olarak dağıldığı bir bölgeydi. Utah ise en batıda, yerleşim merkezlerine göreceli olarak uzakta sessiz, sakin bir kumsaldı. Yeterli sayıda çıkarma teknesi bulunduktan sonra, son anda çıkarma planına alınmıştı.

Omaha kumsalına ulaştığımızda saat akşam altı civarlarıydı. Otelimizi, daha önceki gezimizde de kaldığımız için kolayca bulduk. Zaten bulamamak da imkansız, çünkü kelimenin tam anlamıyla Omaha kumsalının sıfır noktasında, Amerikan anıtının tam dibinde. İsmi, D-Day House. Küçük, mütevazi bir Auberge.

Auberge D-Day House

Auberge'in sahibi karı-koca, bizi aradan neredeyse beş sene geçmiş olsa da hatırladılar ve Koni'yi düşünerek giriş katında bir oda verdiler. Biz de hemen Koni'yi odaya park edip, eşyaları bıraktık ve gün batımını yakalamak için kendimizi sahile attık.

Çıkarma günü olanları bilmeseniz, Omaha kumsalı güneş batarken romantik bir yer gibi bile görünebilir gözünüze. Akşam saatlerinde, gel-git'in sonucunda çekilen suların ıslattığı üç yüz metre genişliğinde kumların üzerinde parlayan güneş ışıkları ve sonrasında yine bir üç yüz metre kadar altın renkli kumsal. Kumsalın sonunda iki metre yüksekliğinde kayalık bir alan, üzerinde tek tük villaların bulunduğu, yemyeşil bir düzlük ve yirmibeş-otuz metre yüksekliğinde sarp bir yamaç. Omaha kumsalının sekiz kilometre uzunluğu boyunca bu manzara neredeyse hiç değişmiyor.

Omaha Beach

Güneşin kırmızısı, altın renkli kumlar ve yemyeşil tepeler, karınızın yada kocanızın elini tutup melankoli yapmak için birebir.

Romantizm tamam da, siz, siz olun, arkanıza yüzbin asker alıp, sakın bu sahile çıkarma yapmaya falan kalkmayın, hele bir de karşınızda, gelmiş geçmiş en iyi askeri taktisyenlerden biri olan Alman Mareşal Erwin Rommel varsa.

Bu arada bir uyarı geldi, Erwin Rommel'in isminin okunuşunu yanlış yazıyorsun diye. Hemen arzedeyim, İn doyç şıprasse, "w" harfi bizdeki "v" gibi okunur. Hattızatında Erwin Rommel Alman olduğundan, ismini Almanca'da okunduğu şeklinde yazmak doğru olacaktır. O yüzden Erwin, İngilizce okunuşuyla Öruin değil, Almanca okunuşuyla Ervin oldu.

İşte Erwin Rommel bu kumsalın tüm romantizmini bozup, onu 6 Haziran 1944 günü karaya çıkan Amerikan askerleri için bir cehenneme çevirdi. Öyle bir savunma planladı ki, İkinci Dünya Savaşının en zorlu, en kanlı mücadelelerinden biri bu kumsalda geçti.

Alman savunması Müttefikleri daha içerilere ilerleyemeden, kumsalda durdurmak üzerine kurulmuştu. Bu nedenle Normandiya'nın içlerinde yerleşik bir savunma hazırlanmamış, engeller ve koruganlar kumsallar çevresine yoğunlaştırılmıştı.

Denizden karaya doğru gidersek, ilk savunma hattı, sular çekildiğinde tam kıyı hattında kalacak, birkaç metre eninde ve boyunda, Belçika Kapısı diye adlandırılan çelik iskelelerdi. Bu iskelelerin temel amacı, tankları durdurmaktı ve herbirinin tepesine mayınlar bağlanmıştı.

Belçika Kapılarının, karaya doğru otuz metre ilerisinde ise, yönleri denize çevrili kütükler kuma gömülmüştü. Her üç kütükten birine de bir anti-tank mayını bağlıydı. Hedef, yine tankları durdurmaktı.

Kıyı tarafına doğru bir otuz metre sonra da, denizden kara yönüne dikleşen, yine uçlarına mayın bağlı rampalar yerleştirilmişti. Hedef, altı düz olan çıkarma teknelerini, bu rampalar üzerine çıkarmak ve sonunda ya devirmek, yada mayını patlatmak suretiyle etkisiz hale getirmekti.

Bir sonraki savunma hattında ise, kumsalın geri kalanını kaplayan kirpi isimli metal engeller bulunuyordu. Kumsalla tepelerin arası önce dikenli tellerle kaplanmış, sonra da mayınlanmıştı. Tepelerin yamaçlarına da mayın döşenmişti.

Almanların kumsalda beş bölüklük bir kuvveti vardı. Kaba bir hesapla bin asker diyelim. Bunlar 15 savunma noktasında toplanmışlardı. Kumsal boyunca altmış hafif top ve sekiz tanksavar topu yerleştirilmişti ancak piyade saldırısına karşı en etkili silah, yine de Alman MG-42 ağır makineli tüfekleri olacaktı. Bu silahlar günümüz teknolojisinin eriştiği bu ileri noktanın standardlarına göre bile, hala en ölümcül makineli tüfeklerden biri sayılır.

Aslında Omaha kumsalının çıkarma bölgesi olarak doğru bir seçim olmadığını anlamak için pek de öyle askeri ilgiye ve bilgiye gerek yok bana sorarsanız.

Bir kilometre boyunca engellerle dolu bir kumsal üzerinde tam teçhizatlarının ağırlığı altında yürüyen askerlere karşı otuz metre yüksekten, "high ground" yani yüksekte bulunmanın avantajıyla ateş yağdıran, gırtlaklarına kadar savunma için hazırlanmış bir birlik.

Bu kumsala çıkmak, üzerinde, "Ben hıyarım, Gel beni vur." yazılı bir levhayla Alman askerlerinin karşısına çıkmak gibi birşey.

Ne acıdır ki, Omaha kumsalının çıkarma bölgesi olarak seçilmesi gibi yanlış kararlar, doğru savaş stratejilerinden ve askerlerin kahramanlıklarından çok daha fazla hayat kaybıma meden olmuştur.

Isaac Asimov, tarih boyunca savaşlarda daha fazla insan kaybının nedenlerini, teknolojinin, aptal generallerin yanlış kararları yüzünden ortaya çıkacak ölümleri artırmasına bağlar.

Her yerde olduğu gibi, dünyanın her ordusunda da, işinin ehli olmayan, performansı ile değil de, cinsel, sosyal, maddi, kısacası, askerlikle doğrudan ilişkisi olmayan kriterlerin uygulanması sonucunda ilerlemiş komutanlar bulunur. Bu işler sadece ordulara değil, hayatın her kolunda böyledir. Yanlış insanlar, ilerlemenin bir yolunu bulurlar.

Yanlış insanlar, tabiatları gereği doğru şeyleri yapamazlar. Doğru şeyleri yapmadıkları için de hedeflerine ya hiç ulaşamazlar, ya da ellerindeki olanakları verimsiz bir biçimde kullanarak, gereğinden fazla enerji ve normalden uzun bir zaman içerisinde "başarılı" olabilirler.

Bu insanlar milliyetleri yada tecrübeleri ne olursa olsun, seri imalatla bir makineden çıkmış gibi birbirlerine benzerler. Bilgisiz, korkak, karar vermekte çekingen, yavaş ve yetersizdirler. Aynı zamanda agresif, yalancı, güvenilmez ve tehlikelidirler. Böyle olmasalardı zaten bulundukları yerlere gelemezlerdi.

Böyle insanlar iş dünyasında şirketlerine para ve iyi insan gücü, politikada ülkelerine itibar, halklarına refah, insan ilişkilerinde ise karşıdakilere huzur kaybettirirler.

Savaşta ise bedel en ağırıdır. İnsan hayatı...

Omaha kumsalındaki çıkarma ve genelde tüm Normandiya Savaşı'nın tarihi olayları, kahraman askerlerin tarih yazmasından çok, aptal komutanlar kararlarının ortaya çıkardığı sonuçlardır.

Bunu aklımızın bir köşesine yazalım ve çıkarma sabahına dönelim.

Çıkarma öncesi beş bin uçak, çıkarma yapılacak kumsallardaki Alman savunmasını bombalamak üzere havalandı. Binlerce ton bomba kullanıldı. Bombardıman çok etkili olmuştu. Can kaybı büyüktü.

Bir inek katliamı yaşanmıştı!

Çünkü karar vermeye yetkin olmayan, ancak karar verme rütbesine yükselmiş ve karar vermesi beklenen bir aptal, zorunda kaldığı için hemen oracıkta bir karar vermişti.

Buna göre bombardıman uçakları bombalarını planlanandan otuz saniye sonra bırakacaklardı. Bu uygulamanın sebebi, havanın kapalı olması ve görüş uzaklığının kısalığından, yanlışlıkla dost kuvvetlerin bombalanma riskini azaltmaktı.

Saatte en az dört yüz kilometre hızla uçan bir uçak için otuz saniyelik yol uzun bir mesafedir arkadaşlar. Bu yüzden, atılan bombaların hemen hepsi, Alman kuvvetlerinin mevzilendiği tepeleri aşıp, arkalarındaki çayırlarda otlayan Fransız ineklerine isabet etti. Bu başarılı harekatın sonucunda, inekler, sahile çıkan güçler için artık birer tehlike oluşturamayacaktı.

Omaha'da savunmada görevli bir Alman askerine bir televizyon programında sorduklarında, "Uçaklar o kadar çoktu ki, gökyüzünü göremiyorduk. Hepimiz öleceğimizi düşündük. Ancak bombalar düştüğünde rahat birer nefes aldık. Hiçbir bomba bize isabet etmemişti." diyordu.

Hava bombardımanını savaş gemileri ve kruvazörlerin uzun toplarıyla yaptığı topçu ateşi takip etti. O gün harekatta görevli bir Amiral de dahil olmak üzere birçok militer tarihçi, bu topçu ateşinin yetersiz olduğu üzerinde hemfikirdir.

Bombardımanı çıkarma teknelerimden izleyen ve olaylardan haberi olmayan zavallı askerler ise sahile güvenli bir biçimde çıkabilecekleri için sevinmişlerdi.

Bu askerlerin tümüne, sabah kahvaltıda jambon ve yumurta verilmişti. Patlayana kadar yediler. Yine karar verme üstadı bir aptal, karınları tok, sırtları pek askerlerin daha iyi savaşacaklarını buyurmuştu.

İşte hepimizin ilk bakışta önemsiz diye bir kenara atacağımız bu ayrıntı, belki de Omaha kumsalındaki ölümlerin en önemli nedeni olacaktı.

Deniz çok kabarmış, dalgalar hırçınlaşmıştı. Beşik gibi sallanan ufak çıkarma teknelerime bindirilen bu askerlerin bir çoğunu, dolu mideleriyle deniz tutmuştu.

Birçoğu kusmaya başladı. Başınıza gelmiştir, bilirsiniz. Midenin içinde ne varsa çıktıktan sonra insan ayakta duramaz. Başı döner, eli ayağı kesilir. İşte bu askerler, bu haldeyken kendilerini düşmanın önüne atıp savaşmak zorunda kaldılar. Kim bilir kaçı eğer deniz tutmasaydı, boğulmayacak ya da kendisini daha iyi koruyabilecek ve düşman kurşunlarına hedef olmayacaktı.

Bu sayı ne üzücü ki hesaplanması mümkün bir sayı değildir arkadaşlar. Bir asker boğulduysa, ölüm sebebi kayıtlara boğulma, vurulduysa vurulma olarak geçer. Deniz tutmasının etkisi ne yazık ki kayıtlarda bulunmaz.

Çıkarma saat altı gibi başladı.

Çıkarma tekneleri sahile yanaşıp ön rampaları indiğinde, ölümcül bir ateş başladı. Askerler daha araçtan çıkamadan ölüyordu. Kimisi teknenin önünden çıkmak yerine yan duvarlarına tırmanıp aşağıya atladı. Bunların bir bölümü düşme sonucunda sersemledi, suya girdikleri anda da ağırlıklarını zamanında atamadıkları için boğuldular.

Teknelerden çıkan askerler, yarı bellerine kadar suyun içinde yürümek zorunda kalıyorlardı. Su içinde yavaş hareket etmeleri sebebiyle, Alman MG-42'ları için kolay birer hedef oluşturmaktaydılar.

Bazı askerler hedef küçültmek için suyun altına daldılar, ancak mermilerin su altında da yollarına devam edebildiklerini zor yoldan öğrendiler. Suya bir metre yakından giren her mermi öldürücü olabiliyordu.

İlk dalgada sahile çıkan askerlerin birçoğu öldü, ancak çıkarma devam ediyordu. Sağ kalmayı başarabilenler, sahildeki engellerin arkasında, üzerlerine yapan mermilerden korunmaya çalışıyorlardı. Eminim ki, birçok Amerikan askeri, Almanlara, bu engelleri sahile koydukları için minnettar kalmıştı.

Ancak, ortada, eski dil ile organize bir taarruz, yani saldırı yoktu. Sahil can pazarı olmuş, herkes kıçını kurtarmaya çalışıyordu. Neredeyse hiç bir birlik kumsalda çıkması gerektiği noktaya çıkamamıştı. Birlikler dağılmış, herkes bulduğu bir engelin arkasında saklanmış bekliyordu.

Özellikle kıyıda suyun rengi kırmızıya dönüşmüştü. Kol, bacak gibi vücut parçaları sahile vuruyordu.

Omaha kumsalında bir facia yaşanıyordu!

Savaş gemileri ve kruvazörler, dost kuvvetleri hedef almamak için topçu ateşlerini sahilin sağ ve soluna yoğunlaştırmış, kumsaldaki Amerikan askerleriyle savaşan Alman savunma noktalarına neredeyse hiç atış yapmıyorlardı.

Bir kara savaşının en önemli unsurlarından biri olan tanklar da ortada görünmüyorlardı.

Tanklar bir savaşın kaderini değiştirecek kadar önemli unsurlarıdır arkadaşlar. Bir tank, tek başına yüzlerce piyadeyi durdurabilir. Bir kere zırhı sayesinde özel olarak yapılmış tanksavar silahları dışında piyade silahlarından etkilenmez. İkincisi hızlıdır. Üçüncüsü, kuru, ıslak, yağmur, çamur her yerde gider. Binaların duvarlarını yıkıp içlerinden geçebilir, önüne çıkan ağaçları, direkleri yıkıp yoluna devam edebilir. Dördüncüsü, tankların çok önemli bir ateş gücü vardır. Toplarıyla binaları yıkabilir, makinalı tüfekleriyle piyadeyi etkisiz hale getirebilir.

İşte bu yüzden, Amerikalılar, sahile çıkacak askerlerine tank desteği vermeyi öncelikli hale getirdiler. Zihni sinir tarzı bir Müttefik projesi sonucunda ortaya DD Tank denen acayip bir tank çıkmıştı.

DD tankları suda yüzebiliyorlardı. Öyle su altında kısa bir süre kalan tanklar gibi değil, kelimenin tam anlamı ile su üzerinde yüzüyorlardı. Etraflarında kutu benzeri bir kap batmamalarını, pervaneleri de su içinde hareket etmelerini sağlıyorlardı.

Ancak ne iş olsa yaparım deyip de hiçbir işi doğru yapamayanlar misali, bu tank ne tam anlamıyla bir tank, ne de tam anlamıyla bir gemiydi. Test edildiği sakin sularda yüzebilmiş, hatta Utah yada Gold/Sword kumsallarında başarılı biçimde karaya çıkabilmişti.

Ancak Omaha Omahaydı. İlk dalga DD Tanklarının ikisi hariç hepsi azgın suda battı. Kalanları da kullanılmaz hale geldi. İlk dalga sonrası, kâh yüzerek, kâh çıkarma tekneleriyle getirilen az sayıda tankı da Alman savunması etkisiz hale getirdi.

Burada tankları konuşurken aslında sormamız gerekli soru Alman tanklarının nerede olduğu.

Alman tankları, Amerikan tanklarından her bakımdan bir çağ ilerde araçlardı. Almanların tankları gemiyle getirip sahile yüzdürmek gibi bir dertleri de yoktu. O zaman, neredeydi bu Alman tankları?

Bu sorunun cevabı ise yine yetkin olmayan bir generalin verdiği aptalca bir kararda. Bu general ise "en general", yani Hitler'in ta kendisi. Hitler, bütün Alman tank kuvvetlerini doğrudan kendisine bağlamıştı. Hitler'in emri olmadan hiçbir tank birliği inisiyatif alamıyordu.

Fiziksel olarak Almanya'da bulunan biri, binlerce kilometre uzaktaki tanklara nasıl kumanda edebilir, siz düşünün. Aptallığın egoyla marine edilmiş hali işte insana böyle kararlar verdirebiliyor.

Çıkarma günü, Normandiya'daki Alman komutanlar harekatın başladığını görünce Panzer birliklerini devreye sokabilmek için Hitlerin karargahını aramışlar. Aldıkları cevap ise "Führer uyuyor, onu uyandıramayız." olmuş.

Kör şans işte. Hitler, iki uyku ilacı atıp yatmak yerine Ewa'yla aganigi yapıyor olsaydı Normandiya çıkarması başarısız olabilirdi. Panzerlerin sonucu değiştirebileceği görüşüne sahip stratejistlerin sayısı hiç de az değil.

Sonra madem emirleri ben veririm ayakları atıyorsun, birisi arayınca cevap ver değil mi kardeşim?

Şimdi diyeceksiniz ki Normandiya'da hiç mi akıllı bir Alman komutan yokmuş ki, inisiyatif alıp Panzerleri savaşa sokmamış.

Yine kör şans işte. O gece yıldızlar, Hollywood'a kahramanlık malzemesi yaratabilmek için dizilmişti sanki.

Çıkarma günü Rommel Normandiya'da değil, Almanya'daydı. Karısının doğum gününü kutluyordu. Rommel'in bir altındaki general ise Berlin'de savaş oyunlarına katılıyordu. Bir bilse, oyunun yerine asıl savaşın Normandiya'da olacağını, gitmezdi herhalde.

Geride kalanların da, "Uyandırın Führer'i", yada "Getirin lan Panzerleri" demeyi yememiş işte.

Tek adam işleri böyle gördüğünüz gibi. Tarihten ders çıkarıp, bu güne uygulamak isteyenlere duyurulur...

Saat on sıralarında, Amerikan birliklerinin komutanı General Omar Bradley, Omaha harekatını durdurmayı düşünüyordu. Sonrasında, göreceli olarak küçük gövdeleri olan ve bu sebeple sahildeki sığ sulara yaklaşabilecek destroyerlere sahildeki askerleri toplarıyla destekleme emri verdi.

İki destroyer sahile bir kilometre kadar yaklaşıp, kumsaldaki askerlere kan kusturan Alman savunma birliklerine nokta atışı yapmaya başladı. Bu arada Amerikalı Norman Cota isimli bir general de sahile, birliklerin yanına çıkmıştı. Kumsalda ateş altında sinmiş askerleri toparladı, onlara hedef gösterdi ve koordineli bir saldırı başlattı.

Savaşın akışı değişmişti. Uzun borular içersinden hedefine giden torpidoların da yardımıyla, Alman savunma noktaları çökertilmiş, birlikler Omaha kumsalından anakaraya çıkmaya başlamışlardı.

Tarihi muzafferler yazar dedik ya, malum, günümüzde eskisi gibi bu işi yapacak Homeros benzeri tarihçiler yok. Modern dünyanın muzaffer tarihçisi işini Hollywood üstlenmiş durumda. Yazdıkları tarih de tabii ki muzafferlerin tarihi.

Kaçımız Saving Private Ryan'ı yada Band of Brothers'ı seyretmemişizdir? Hepimiz Omaha kumsalını, Sherman tanklarını, Easy Company'i, Teğmen Winters'ı biliriz. Brothers'ı seyretmemişizdir? Hepimiz Omaha kumsalını, Sherman tanklarını, Easy Company'i, Teğmen Winters'ı biliriz.

İşte bu hafif kişiselleştirilmiş tarihte, herkes Omar Bradley'nin nasıl doğru bir kararla desteoyerlere sahile ateş emri verdiğini anlatır ancak kimse, "Be adam, dört saat boyunca sahildeki adamların cayır cayır can verdiğini gördün de bu emri vermek için niye dört saat bekledin." diye sormaz.

Çünkü Amerikan kültürü kahramanları sever. Bir kararla herşeyi değiştiren efsanevi liderler ister. The Longest Day filminde, Omaha Kumsalını kurtaran adam General Norman Cota'dır. Bradley'in geç de olsa destroyerleri göndermesi vızz diye geçer, duymayız bile.

Yine Bradley'de, bana göre bir evrak memuru kadar bürokratik bir kişiliği olsa da, Amerikalılara göre bir kahramandır. İşin gerçeği, Bradley, bir stratejist, bir asker değildi. Tamamen yanlış yerde, ehli olmadığı bir işi yapmaktaydı.

Danışmanlığını kendisinin yaptığı Patton filminde bunu bizzat Bradley'nin kendi karekterinden duyarsınız "George, ben bu işi [savaşı] yapmak zorunda olduğum için yapıyorum, sen ise sevdiğinden.".

Ancak bana göre saat altıdan ona kadar, kumsalda hayatını kaybeden askerler yüzünden Divan-ı Harp'te yargılanması gerekirken, Hollywood'un kahramanı olmuştur.

Gerçekten, dört saat boyunca burada dalga dalga askerleri gönderip onları kırdırmak yerine, Bradley'nin niçin on kilometre batıda Utah kumsalında bir kurşunun bile atılmadığı noktadan karaya çıkmadığını bugün bile anlamam. Herhalde onca planı değiştirme derdini ve riskini almak istemedi. Olanları görüp anlayabilecek askeri kapasitesi olsaydı, eminim, çok daha önce davranır, binlerce asker de Omaha kumsalımda ölmezdi.

Son bir noktayı daha belirtip, Omaha çıkarmasını tarihe bırakalım.

Eğer Hollywood bir savaşla ilgili film yapmaya başlamışsa anlayın ki Amerikalılar işi ellerine, yüzlerine bulaştırmışlardır. Normandiya, Market Garden, Battle of Bulge, Kore, Vietnam ve son olarak da Körfez.

Eğer film yoksa, bilin ki savaş planlandığı gibi gitmiş, sonlanmıştır.

Omaha Beach

İşte bunları düşünürken, Jelena'yla beraber, bu kumsalı, bir ucundan bir ucuna yürüdük. Omaha sahili tenha, hiçbir eğlencesi, ışıltısı olmayan bir yer. Sekiz kilometre boyunca kumsalda gezen bir iki kişiden başka kimseyle karşılaşmadık.

Güneş batıda olup orta Avrupa zamanını kullandığımızdan saat dokuzda yeni yeni batmaya başlamıştı. Hava da soğuyordu. Okyanus rüzgarı içimize işlerken, Jelena Otele döndü, ben de bir kaç günbatımı fotoğrafı çektim.

Omaha kumsalı tabii ki görülmesi gerekli bir yer. Hemen yakınlarındaki Amerikan Mezarlığı da insanın duygularına dokunacak kadar güzel ve bakımlı. Hatırlarsanız, Saving Private Ryan, bu mezarlıkta başlar ve biter.

Omaha kumsalındaki anıtın hemen ilerisinde çok güzel bir müze var. Bahçesindeki orijinal kısa topuyla bakımlı bir Sherman tankı, içeride de mankenlerle canlandırılmış savaş dekorlarıyla sergilenen bir dolu askeri malzeme var.

Amerikan ordusunun, D-Day'de çıkarma yaptığı ikinci kumsal Utah.

Utah Beach

Utah kumsalının uzunluğu beş kilometre kadar. Genişliği ise, Omaha kumsalında olduğu gibi, gel-git fenomeni yüzünden saat kaçta orada olduğunuza göre değişiyor. Çıkarma saatinde suların çekilmiş olduğunu düşünürsek, herhalde bir üç yüz metre diyebiliriz.

Kumsalın sonunda da insan boyundan kısa, tepe sayılabilecek bir yükselti var. Bu yükselti, savunan kuvvetlere bir avantaj sağlayamayacak kadar kısa.

Utah kumsalı, Normandiya'da gezdiğim beş kumsalın içerisinde, bence çıkarmaya en uygun olanı.

Zaten çıkarma esnasında da en az direniş ve dolayısıyla da en az kayıp bu kumsalda olmuş. Hemen herşey planlandığı gibi gelişmiş, Amerikan birlikleri bir dirençle karşılaşmadan, kolayca karaya çıkabilmişti.

Çıkarma gününde 20 bin asker ve 1700 araç Utah kumsalından Normandiya'ya çıktı. Amerikalıların kayıpları 300'den azdı. Bu çok küçük bir rakam arkadaşlar. Utah kumsalına çıkış provalarında bile daha fazla kayıp verilmişti.

Sherman Tankı ve sahildeki tank engelleri

Utah kumsalına çıkan birliklerin komutanı General Theodore Roosevelt, Jr., ABD başkanı Theodore Roosevelt'in oğluydu. Defalarca birlikleriyle birlikte karaya çıkma isteği resmi kanallardan komutanı tarafından red edilmişti. Israrı sonunda sonuç verdi ve Roosevelt Jr. karadaki en yaşlı asker ünvanını aldı. Birliklerini yakından gözledi, tek tek hedeflerini gösterdi.

Roosevelt Jr. ilginç bir askerdi. Örneğin General George Patton'la papaz olmuşlardı. Sebebi ise, Patton'ın, Roosevelt Jr.'ın zaman zaman üniformasını tam olarak resmi yönetmeliklerde belirtildiği şekilde giymemesine kıl olmasıydı.

Unutmayın kı Patton, askeri doktorlara hastanede miğfer giyme zorunluluğu getirecek kadar askeri disiplini seven bir komutandı. Doktorlar, "Miğfer kafamızdayken nasıl steteskop kullanalım?" diye sorduğunda, Patton "Miğferinize kulak hizasında iki delik açın." demişti.

Roosevelt Jr., yine çok ünlü ve önemli bir general olan Omar Bradley ile de takışmıştı. Sebep olarak Bradley, Roosevelt Jr.'ın birliklerini "gereğinden çok sevmesini" göstermişti.

Roosevelt Jr. çıkarmadan bir ay sonra Sainte-Mère-Église yakınlarında bir kalp krizi geçirdi ve hayatını kaybetti.

Bugün, yolunuz Utah kumsalına düşerse, yine yüklüce miktarda anıtla birlikte, bir Sherman tankı, birkaç top, bir-iki tane Almanların kumsallara yerleştirdiği tank engeli ve bir de müze görebilirsiniz. Bu müzeyi bir önceki gelişimde gezmiş ve beğenmiştim.

Bir de kumsalın hemen yanıbaşında bir bar var. Bu barın içini çok güzel bir biçimde İkinci Dünya Savaşından kalma eşyalarla süslemişler. Barda birasını içen bir GI mankeni bile koymuşlar. İlginç geleceğinden eminim, mutlaka görün.

Kumsalın kendisi ise... sonuçta kumsal işte.

Birkaç sene önce ziyaret ettiğimde hava çok güzeldi ve çiftler kumda piknik yapıyor, öyle Love Story tarzı durumlar oluyordu. Bir de çıkarmanın öyle olaysız geçmesini eklerseniz, Utah kumsalından açıkçası çok fazla etkilenmemiştim.

Bu kez, neyseki hava kasvetliydi ve aralıklarla da olsa ciddi şiddette yağmur yağıyordu. Bir de ortalıkta öyle el tutan, öpüşen çiftler olmayınca, sahili bu kez savaş ağırlıklı bir ruh haliyle gezebildik.

Sainte-Marie-du-Mont

Yine Utah kumsalının hemen biraz içerisinde bulunan Sainte-Marie-du-Mont köyü de görülmeye fazlasıyla değecek bir yer. Köy hem güzel, hem de 101'inci Paraşüt Tümeni burada sıkı bir mücadele geçirmiş. Band of Brothers dizisinin ikinci bölümü neredeyse tamamen bu köyde geçer.

Merkezinde devasa bir katedral var, ancak benim favorim yine askeri eşya satan dükkanlar. Bir kaç bin Yuronuz varsa orijinal bir Alman Luger'i yada SS arması alabilirsiniz.

Bir sonraki yazıda ingiliz çıkarmasıyla devam edeceğiz.

Normandiya, Pointe du Hoc

Normandiya çıkarmasına bir çok yerde D-Day (Di dey) derler. Niye diye merak edeniniz, cevabı şöyle. "D", İngilizcede gün anlamına gelen "Day" sözcüğünün baş harfidir. D-Day'ı Türkçeye çevirebilseydik, G-Günü falan dememiz gerekirdi.

Bu terimin, her şeyin olacağı, tamamlanacağı, değişeceği, en önemli günü sembolize eder. Dananın kuyruğunun koptuğu gün olarak da düşünebiliriz.

Aslında bu D-Day terimi, sadece Normandiya çıkarması için de kullanılmaz. Başka herhangi bir önemli günü de sembolize etmek için kullanılabilir. Ancak bu terim, Normandiya çıkarmasıyla o kadar özdeşleşmiştir ki, artık neredeyse çıkarmanın alternatif bir isimi haline dönüşmüştür.

Tamamlamak açısından, nasıl dananın kuyruğunun koptuğu gün için D-Day deniliyorsa, dananın kuyruğunun koptuğu saat için de H-Hour (Eyç Aur) terimi kullanılır demiş olalım ve çıkarma gününe dönüp, hikayemize devam edelim.

Bir çıkarma harekatının en önemli amaçlarımdan biri, harekatın ilerleyen safhalarında, sıradaki kuvvetlerin karaya çıkabileceği güvenli bir alan oluşturabilmektir. Bu alanın bir adı bile vardır, Beachhead (Biiçhed), yani Kumsal başı derler İngilizcede.

Bu güvenli alanı oluşturabilmek için de harekatın ilk safhalarında savaş, çıkarma yapan kuvvetlerin saldırıp, bölgedeki düşman güçlerini elimine etmesi gerekir. Harekatın en çok kan dökülen kısmıdır bu, çünkü düşman genelde savunma için hazırlıklıdır.

Savunma yapan taraf tarafından önceden koruganlar kurulmuş, sığnaklar inşa edilmiş, siperler kazılmış, stratejik noktalara ağır silahlar yerleştirilmiştir.

Saldıran taraf ise genelde taşıyabileceği hafif silahlarla karaya çıkar, kendisini bu hazırlıklı düşmanın önüne atar.

Saldıran tarafın başarısı ve kayıplarının azlığı, çıkarmadan önce savunma yapan tarafın savunma önlemlerini ne kadar etkisiz hale getirebildiği ile doğrudan orantılıdır.

Bu yüzden hemen her zaman, çıkarma öncesinde, düşman savunmasını zayıflatmak için havadan ve denizden yoğun bir bombardıman yapılır.

Günümüzde lazer yada GPS güdümlü bir bomba birkaç metre hassasiyetle hedefini bulabilmekte. Ne var ki, İkinci Dünya Savaşı günlerinde bu bombardımanın hassasiyeti hiç de bugünkü gibi değildi. Örneğin bir fabrikayı havadan bombalamak için onlarca uçak, yüzlerce bomba kullanıyor, atılan bunca bombadan birinin hedefe isabet edeceği umuluyordu.

Amerikalıların çıkması için planlanan Omaha ve Utah kumsallarının ortasında, bir yamaçın üzerinde Almanların işte böyle önemli bir savunma noktası vardı. Keşif uçaklarının çektiği fotoğraflar, bu noktada 155 mm çapında, dev boyutlarda, tahrip gücü çok yüksek topları görüntülemişlerdi.

Bu topların ateş açmaları için hedefin doğrudan görüş alanı içinde olması bile gerekmiyordu. Bulundukları noktadan hem Omaha, hem de Utah kumsallarını ateş altına alabiliyorlardı.

Almanlar sadece bu topları yamaca yerleştirmekle kalmamış, bir de tamamen yer altına inşa ettikleri koruganlarla kuvvetli bir istihkam alanı da kurmuşlardı.

İşte bu yamaçın ismi Pointe du Hoc. Fransızca ismi "Puant dü ok" diye okunsa da, kimse onu Fransızca'daki haliyle okumuyor. Çünkü, sonra anlatacağım nedenlerden dolayı, bu yamaç aslında Fransız değil, Amerikan toprağı.

Pointe du Hoc

Amerikalılar da her nedense bu Fransızca kelimeleri çok severler, yalan yanlış da olsa her fırsatta kullanırlar. Örneğin, yemekte ilk tabağa Fransızca "Antre" derler ama Amerika'da "Antre", birçok yerde, katastrofik bir yanlış olarak, asıl yemek için kullanılır. Bir de Amerikan aksanıyla "Aentçrey" gibi komik bir biçimde söylerler ki birkaç kez kendimi tutamayıp gülümsemiş, etrafımdakileri utandırmıştım.

Herneyse, Pointe du Hoc da, Fransızca olmasına rağmen, Amerikalıların yalan yanlış telaffuzuyla olmuş size "Point dö Hak" :)

Pointe du Hoc'daki toplar, çıkarmanın her unsuruna büyük bir tehdit oluşturmaktaydı. 155 mm'lik bir top mermisi, sahilde savaşan Amerikan birlikleri için kesin bir ölüm demekti. Bu yüzden Pointe du Hoc'ın çıkarma başlamadan önce etkisiz hale getirilmesi gerekiyordu.

Bu görev de Amerikan ordusunun seçme birliklerinden Ranger'lara (Reyncır) verilmişti.

Ranger'lar, bu saldırıyı detaylarıyla planlamıştı. Hatta İngiltere'de, bir adada provasını bile yapmışlardı.

Önce bütün alan, denizden yoğun bir top ateşine tutuldu. Ancak bu topçu bombardımanı, yukarda da bahsettiğimiz üzere öyle nokta atışı hassasiyetinde değildi.

Top mermilerinin açtığı kraterler

Kim bilir kaç top mermisi düşmüştü bu tepeye. Bugün bile, düşen top mermilerinin açtığı kraterler yüzünden düz bir çizgide yürümek imkansız hale gelmiş. Bütün alan Ay'ın yüzeyi gibi. Ancak görünüşe göre, Alman koruganları bu yoğun ateşten pek de etkilenmemişler. Yine bugün, bu koruganları eski halleriyle görmek mümkün.

Deniz bombardımanına zaten fazlaca bel bağlamayan Ranger'lar, bu mevziyi ele geçirmek üzere on çıkarma teknesiyle yola çıktılar. İki diğer çıkarma teknesi, bu birliğin araçlarını, dört amfibik kamyon da, Londra itfaiyesinden sipariş edilen otuz metre boyundaki merdivenleri taşıyordu. Pointe du Hoc, 30 metre yüksekliğinde, sarp kayaların tepesinde bir yerdi, ve bu noktaya deniz tarafından ulaşmanın tek yolu ise, bu dik yamaçı tırmanmaktı.

Alman ateşi sonunda içlerinde askerlerin bulunduğu bir tekne battı ve biri hariç, içindekilerin hepsi boğularak hayatlarını kaybettiler. İkinci bir tekne de suyla doldu ve ilerleyemedi. Malzeme taşıyan teknelerden de biri batmış, diğeri ise batmamak için taşıdığı malzemeleri denize atmıştı. Merdiven taşıyan dört amfibik araçtan biri de Almanlar tarafından batırılmıştı.

Ranger'ların tırmandığı yamaç

Sonunda ilk yola çıkan 500 kişilik kuvvetin ancak yarısı kadarı sahile çıkabildi. Şimdi önlerinde, ateş altında tırmanmaları gereken otuz metre yüksekliğinde bir yamaç bulunuyordu.

30 metre çok uzun bir mesafedir arkadaşlar. Elinize ufak bir taş alın ve fırlatmayı deneyin. 30 metreye ulaşamayacaksınızdır.

İşte tam burada, Ranger'ları kötü bir sürpriz bekliyordu. Merdivenler yamaçın seviyesine ulaşamayacak kadar kısa kalmıştı.

Bu sebeple Ranger'lar, B planını devreye soktular ve uçlarında kanca bulunan ipleri, havan topu benzeri bir top sayesinde bu kadar yüksekliğe ulaştırmayı denediler. Harekatı prova ettiklerinde de, bu acayip havan topu kancaları, oldukça başarılı sonuç vermişti.

Çıkarma günü ise, provalarda gözden kaçan ufak bir ayrıntı bütün işleri karıştırdı. Tekneyle kıyıya gelirken, kancalara takılı ipler ıslanmıştı. Bu yüzden de ağırlaşan iplerin çoğu, havan toplarıyla yukarı fırlatıldıklarında, 30 metre yükseklikteki tepeye ulaşamamıştı.

Ranger'lar gerçekten Hollywood'un istese bile abartamayacağı kadar büyük bir kahramanlık gösterdiler ve az sayıda iple, ateş altında yamaçı tırmandılar. Amerikan donanmasının iki gemisi, tepedeki Almanları top ateşime tutmuş, aşağıdan gelen Ranger'lara ateş açmalarını engellemeye çalışıyordu.

İşleri kaka sarmaya başlamıştı. İşaret fişekleriyle, yine orijinal plan dahilinde, gerekli olursa destek sağlayacak yedek birliği çağırdılar. Ancak, gemiyle gelirken kayıplar yüzünden gecikmişler, yedek birlik de bu arada Omaha kumsalına çıkmıştı.

Tepeye ulaşan Ranger'ları ise yine başka bir sürpriz bekliyordu. Radyoları yetersiz kalmıştı ve kimseye ulaşamıyorlardı.

Alman Koruganları

Ancak asıl kötü haber, ilk askerlerin Alman koruganlarına yaklaşmasıyla geldi.

Pointe du Hoc'da bir tane bile top yoktu.

Sadece Almanların yanıltma amaçlı, top gibi yerleştirdikleri elektrik direkleri bulunmaktaydı. Bunca çile boşa çekilmişti.

Ranger'lar Pointe du Hoc'tan içerilere yönelerek Almanların söküp götürdüğü bu topları aramaya başladılar. Bir süre sonra, altı toptan beşini bulup çalışmaz hale getirdiler.

Yine Ranger'ların bir bölümü, Omaha kumsalına çıkan birlikleri ateş altına alan bazı Alman savunma noktalarını arkalarından dolaşarak etkisiz hale getirdi.

Pointe du Hoc'da kalan birliklerin ise çilesi halen bitmemişti. Almanlar, yamaçı geri almak için ha bire karşı saldırı yapıyor, Ranger'lar da dışardan yardım almadan direnmelerini sürdürüyorlardı.

Pointe du Hoc'daki Ranger'lar ancak 7 Haziran akşamı yani neredeyse iki gün sonra, müttefik zırhlı birliklerin gelmesiyle direnişlerini sonlandırdılar. Yola çıkan 500 Rangerden sadece 250'si karaya çıkabilmiş, iki gün sonra yardım ulaştığında da, bu 250'den sadece 90 tanesi hayatta kalmıştı.

Pointe du Hoc'ın bu tarihi önemi sebebiyle Fransız Hükümeti, Alman koruganlarının bulunduğu bölgeyi ABD'ye verdi. ABD'de bölgenin orijinalliğini bozmadan bir müze halime dönüştürdü. Mutlaka görğlmesi gerekli bir yer.

ABD'nin ölümcül hatası ise, bu alana girişi parasız yapması. Bedava olduğundan, herkes çoluğu, çocuğu toplayıp buraya geliyor. Ağlayan, bağıran, koşan, oynayan, koruganlara girip çıkam, toplara tırmanan yüzlerce çocuk, bölgenin bütün havasını kaçırıyor. Adam başı bir yuro alsalar, bu çocukların yüzde onu kalmaz.

Biz oradayken, bir iki yaşlı Amerikan gazisi de bölgeyi ziyaret ediyordu. Bir tanesi zannedersem ağlıyordu bile. Geri planda ise çocuklar kraterlerde birbirlerini kovalıyor, paraşütçü klik-klak'larıyla herkesin kafasını şişiriyorlardı.

Bu alan, insanların kanlarının döküldüğü tarihi bir yer. Bence çocuklar ve piknik için çok yanlış bir seçim.

Arkası yarın!

Normandiya, Sainte-Mère-Église

Normandiya çıkarması, 6 Haziran 1944'de, gece paraşütlerin inmesiyle başlamıştı. İşin güzeli paraşütler Normandiya'ya değil, Pas de Calais'ye (Pa dö Kale) iniyordu. Paraşütlerin ucunda da paraşütçüler değil, yere düştüklerinde patlayan kuklalar vardı. Anladığınız üzere, yanıltma harekatının bir parçası olarak Pas de Calais'ye inen paraşütçülerin raporları Alman karargahına gelmeye başlamıştı.

Hemen sonrasında 1000 kadar İngiliz uçağı, Normandiya sahilimdeki hedeflerini bombaladı.

Bu arada Sword (Sord) kumsalının gerisine, Pegasus köprüsü yakınlarına, görevleri köprüyü ele geçirmek olan İngiliz askerleri, bir planörle inmişti. Askerlerin komutanı İngiliz teğmen, tabancasıyla bir alman askerini vurdu. Bu Normandiya çıkarmasının ilk kurşunu, ve ölen ilk Alman askeriydi. Hemen sonrasında, bir Alman makineli tüfeği ateşlendi ve İngiliz teğmen de orada öldü. Bu da Müttefiklerin ilk kaybıydı.

İşgal başlamıştı...

On üç bin paraşütçü Normandiya içlerindeki hedeflerine indirilmişlerdi... Yada indirilmeye çalışılmışlardı.

Bir kere tüm sahil kalın bir bulut tabakasının altında kalmıştı. Pilotlar, gözle değil, bu günün otoyollarda hız denetimi yapan radarlardan bile ilkel radarlarla iniş noktalarını bulmaya çalışıyorlardı.

Sonuçta, göreceli olarak çok az paraşütçü önceden belirlenmiş hedeflerine inebildi.

İkincisi, uçakların bir bölümü telaştan, normalden hızlı uçuyorlardı. Birçok paraşütçü atladığında, rüzgarın şiddeti, silahlarını ve çantalarını üzerlerinden koparıp almıştı. Savaşa silahsız başlamak hiç de hoş değildi.

Atlantik savunmasından sorumlu Alman Mareşal Erwin Rommel (Ervin Romel), bölgedeki nehirlerin akışını engelleyip taşırmış ve normalde kuru olan bölgeler göl ve bataklık olmuştu. Paraşütçüler kara yerine suya düşünce boğulmuş yada boğulma tehlikesi geçirmişlerdi.

Amerikan paraşütlerinin komplike ayrılma mekanizması yüzünden kimi paraşütçüler suya düştüklerinde ağırlıklarını zamanında atamamışlardı. Paraşütleri tek bir kancayla ayrılabilen İngilizler biraz daha şanslıydılar,

Bu harekata Amerikan 82'nci ve 101'inci, İngiliz 1'inci ve 6'ncı paraşüt tümenleri katılıyordu.

Amerikan 82 ve 101'inci paraşüt tümenleri çok klas ve havalı tümenlerdir arkadaşlar. Bugün bile bu elit özelliklerini korurlar.

101'in görevi, bir iki köprüyü tahrip edip, Utah kumsalından gelecek tankların geçişini güvenceye almaktı.

82 ise sağ kanadı koruma ve yine bir iki köprüyü uçurma ile birlikte, Utah kumsalının biraz içerisinde önemli yolların kesiştiği. Stratejik bir nokta olan Sainte-Mère-Église (Sent Mer Eglis) kasabasını almakla görevlendirilmişti.

Sainte-Mère-Église aynı zamanda Normandiya sahilindeki savaş gezimizin ilk durağıydı.

Sainte-Mère-Église, Aziz Mère Kilisesi demek. Zaten kasabanın yarısı da işte bu koca, cazibeli kilise. Kilisenin önünde de koca bir meydan. Yakınlardaysanız ve zamanınız da olursa kilisenin içini mutlaka görün.

Çıkarma gününe geri dönersek, 6 Haziran 1944 gecesi, meydanın etrafında bir evde yangın çıkmıştı. Bütün halk ve Alman askerleri ayakta, zincir yapıp kuyudan doldurdukları kovalarla yangını söndürmeye çalışıyorlardı. Alevler geceyi gündüz gibi aydınlatmıştı.

Tam bu anda 82'nci tümenin paraşütçüleri inmeye başladı. Alman askerleri için sanki bir atış talimi fırsatıydı bu. Yangından dolayı aydınlanan gök yüzünde salınan paraşütçüler, Alman askerlerine mükemmel birer hedef olmuşlardı. Paraşütçüler yere inmeden, daha havadayken kurşunluyorlardı. Paraşütleri ağaçlara, direklere takılan askerler, daha kendilerini bağlardan kurtaramadan Alman kurşunlarına hedef olmuşlardı. Bir bölümü ise, doğrudan alevlerin içine inip yanmışlardı.

Sainte-Mère-Église Kilisesi

John Steele (Con Stiil) isimli paraşütçünün paraşütü, kilisenin kulesinine takılmıştı. Steele iki saat ölü taklidi yaparak çatışmayı seyretti. Sonrasında Almanlar paraşütünü keserken yaşadığını anladılar ve esir aldılar. Steele sonrasında kaçıp, kasabayı geri almak için mücadele eden Amerikan birliğene katıldı. Sonunda da kasabayı ele geçirdiler.

Böylece, Sainte-Mère-Église, Fransa'da kurtarılan ilk yerleşim merkezi ünvanını aldı.

The Longest Day (Dı Longıst Dey) filmi, 6 Haziran gecesi Sainte-Mère-Église'te geçen bu olayları çok güzel anlatır. Filimde kuleye asılı iki saat geçiren John Steele, devamlı çalan çanlar yüzünden işitme yetisini geçici olarak kaybeder. Ancak ben bunu Sainte-Mère-Église'le ilgili okuduklarımdan teyit edemedim.

Waco planörü

Bir başka rivayet de, paraşütçüleri getiren C-47 pilotunun, kasabadaki yangını atlama noktasının işaretlendiği meşalelerden biri diye düşünüp, paraşütçülere "atla" sinyali verdiğidir. Ancak, bunu da henüz doğrulayan bir kaynak bulamadım.

Bugün, o gecenin anısına, Sainte-Mère-Église'deki kilisenin kulesinde devamlı bir paraşütçü figürü asılı durur. Yine tam o gece yanan evin yerinde, Paraşütçülere ait bir müze bulunmakta.

Müzede bir C-47 Skytrain (Skaytreyn) uçağı, bir de Waco (Uako) Planörünü görebilirsiniz.

Müzeyi ziyaret ederseniz, mutlaka planöre bir dokunun. Bez kaplı kanat ve gövdeyi hissetmek ilginç gelecektir.

Paraşütçüleri getiren C-47 uçağı

C-47 uçağı ise, paraşütçüleri o gece Sainte-Mère-Église'e getiren uçağın ta kendisi. Hem de çok güzel bir mizansenle, zamanın araçları ve üniformalarını giymiş mankenlerle görüme sunulmuş.

Yan vitrinlerde ise İkinci Dünya Savaşının silahları, üniformaları gibi zamanın popüler malzemeleri sergileniyor. Bu günün standartlarında bile hızlı ve ölümcül olan gerçek bir Alman MG-42 ağır makineli tüfeğini, yada amerikan ordusunun standard makineli tüfeği Thomson'ı (Tamsın) görebilmek için bir fırsat. Ne yazık ki bu silahlara dokunamıyorsunuz. Müzenin dışında ise savaştan kalma kamyonlar, toplar, bir de Amerikalıların ünlü Sherman tankı var.

Kasabanın gerisi birkaç binadan ibaret. Bir de meraklıysanız yine İkinci Dünya Savaşı ve Paraşütçülerle ilgili askeri eşya satan dükkanlar var. Bu mağazalara girdiğinizde, eğer bu işlere ilgi duyuyorsanız, kendinizi darı ambarında zannetmeye başlıyorsunuz. Top, tüfek, süngü, miğfer, armalar, modeller, aklınıza gelebilecek her türlü askeri malzeme satılıyor. Biz ne yazık ki bir Paskalya tatilinde buradaydık ve sadece bir mağaza açıktı.

Sherman tankı

Bu dükkanların en popüler malzemesi ise bastığınızda klik-klak yapan teneke oyuncaklar - benim yaşlarımdaysanız, çocukluğumuzdan hatırlayabilirsiniz.

Bunlar, hemen çıkarma harekatı öncesi paraşütçülere verilmişti. Paraşütçüler, bu minik aleti, indikten sonra karanlıkta yada birbirlerini göremedikleri durumlarda, dost unsurları ayırabilmek için kullanıyorlardı. Bir klik, bir klik-klak'la cevaplanıyordu.

İşte bu aletlerin kopyalarından, fiyatları da ucuz olduğu için, her anne-baba çocuklarına birer tane satın almıştı. Böylece her gittiğiniz noktada, sabah akşam bu klik-klak sesini duyuyor, sinirleriniz bozuluyor ve yavaş yavaş nefret etmeye başlıyordunuz.

Sainte-Mère-Église'de kurtuluş anıtı dışında başka görülecek birşey yok.

Ben şahsen bu kurtuluş, şehitlik, yada diğer askeri olayların anısına yapılı anıtları hiç sevmiyorum. Bana sorarsanız, kişiler yada olayların anısını yaşatmak yerine, olayın yaşandığı bölgenin otantisitesini/orijinalliğini bozuyorlar. Ziyaretçilerin, deyimi yerindeysa "havaya girmelerini" engelliyorlar.

Auschwitz toplama kampında, binlerce Yahudinin katledildiği gaz odalarının yerinde bir anıt var. Eğer bu anıt yerine gaz odalarının bir reprodüksyonu yapılsaydı, insanlar bu acıyı daha fazla hissedip, bu trajedinin boyutunu daha iyi anlayabilirlerdi. Yine Omaha kumsalında abuk sabuk geometrik şekiller ve bayraklarla donanmış anıtlar yerine, günü hissettirebilecek tank engellerini, dikenli telleri koysalardı, oradaki askerlerin kahramanlığı daha fazla ortaya çıkabilirdi.

Bence tabii.. Bir gün Normandiya Valisi olursam, söz değiştireceğim :) Neyse, eğer görmek isterseniz, Sainte-Mère-Église'in Kurtuluş Anıtı, lop bir taş ve kilisenin hemen önünde duruyor.

Sainte-Mère-Église'i arkamızda bıraktığımızda, yavaş yavaş İkinci Dünya Savaşı'nın havasına girmeye başlamıştık. Ben, Jelena'yı baymamak için fazla konuşmamayı tercih etmişken, bu sefer o meraklanıp olayları sormaya başladı. Böylece, geyik yoğunlaştı ve ikimiz de savaşı daha fazla hissetmeye başladık.

Normandiya'ya Doğru

Tarihi muzafferler yazar derler ya, ne kadar doğru bir laftır. Hepimizin yıllardır izlediği filmler, okuduğu kitaplar, dinlediği hikayelerin hemen tümü İkinci Dünya Savaşını Müttefiklerin kazanması kadar normal birşey yokmuş, sanki bu bir alın yazısıymış gibi gösterir.

Çünkü müttefikler haklı, Almanlar kötüdür. Müttefikler kahraman, Almanlar ise çaresizdir. Churchill ve Roosevelt birer demokrasi kahramanı, Hitler ise bir diktatördür. Stalin ise bu bağlamda pek tartışılmaz ve kıyasa girmez. Çünkü Stalin ve yaptıkları, demokrasi ve özgürlük savaşçıları müttefikler tanımına pek uymaz.

Kısaca, Müttefiklerin savaşı kazanması zaten beklenen bir sonuçtur. Bu sonucu elde etmek ise sadece bir zaman meselesidir.

Tanrı hepimizi Hitler gibilerinden korusun. Hitler, tabii ki dünyanın gördüğü en zararlı varlıklardan biridir. Sorun burada değil. Bana sorarsanız, sorun, insanlara iyinin, haklının her zaman kazanacağını söylemek, onları buna inandırmakta.

İkinci dünya savaşı sırasında Alman ordusunun elindeki her silah, kullandığı her araç ve ülkenin teknolojik seviyesi, Müttefiklerin hepsinden daha ileri, daha üstündü. Hitler'in davası haklı olmasa da, ona inanan bir halkı, davası için gönülden savaşacak bir ordusu vardı.

Tanrı bizi korudu da, Almanlar savaşı kaybettiler.

Ancak müttefiklerin kazanması hepimizin inandırıldığı bariz üstünlüklerinden olmadı. Kazanmak ile kaybetmek arasındaki çizgi, bize söylendiğinden çok daha inceydi.

Normandiya çıkarması ise bu çizginin en çok inceldiği noktalardan biri oldu.

Normandiya çıkarmasına kadar Müttefik uçakları Alman ordusunu, endüstriyei tesislerini ve şehirlerini bombalıyor, Hitlerin savaşma gücünü zayıflatıyordu.

Ancak bir savaş tam anlamıyla karada kazanılır. Kara harekatı ise tatsızdır. Çünkü askerler ölür. Askerler ölünce de halk kızar. Bu yüzden politikacılar zorunlu kalmadıkça bir kara harekatına kalkışmazlar.

Normandiya öncesi Avrupa'da Amerika'nın fazlasıyla hoşnut olduğu bir durum vardı. Hitler'in aptallığı sonucu Rusya'ya açtığı savaş yüzünden görünen rakip Almanlar ve asıl rakip Ruslar birbirlerini yiyiyor, Ruslar, İngilizler savaş için gerekli tüm malları Amerika'ya para ödeyip alıyorlardı.

Stalin, ne biçim müttefiksiniz, beni yalnız başıma bıraktınız Almanlarla, savaşa girin, batıdan bir cephe açın diye kıçını yırtıyor, Roosevelt'de savaşa girmediği her gün Amerikalı askerler yerine Rus askerlerinin öldüğünün farkında, harekatı geciktirdikçe geciktiriyordu.

Kızmayın Amerikaya bu yüzden. İşin aslı, Avrupa'daki savaşta Amerikalılara pek giren, çıkan yoktu. Almanlar ABD'ye saldırmış değil. Fransızlar kendi ülkeleri için bile savaşmamış, niye ABD onlar için savaşsın, değil mi?

Ancak her şeyi tadında bırakmak gerekir. Eğer Ruslar, Almanları tek başına yenerse, bu kez Avrupa, Hitler isimli bir diktatör yerine, Stalin isimli bir diktatörün eline geçecekti. Geleceğin süper gücü ve Avrupa'da olacaklar üzerinde söz sahibi olmak istiyorsa ABD bir noktada artık seyretmeyi bırakıp, savaşa katılmak zorundaydı.

Kısaca adadan ana karaya atlayıp, yönü Almanya'ya çevirmek, hatta mümkünse Rusya'dn önce Almanya'ya girmek.

Her operasyona olduğu gibi batı Avrupa'da yapılacak bu işgale da bir isim bulundu, "Operation Overlord" (Opereyşın Ovırlord), anlamı ise bey, paşa, yani bir tür Kiziroğlu. Karışıklık olmasın diye belirtelim, Normandiya'ya yapılacak çıkarmanın ismi Overlord'un bir alt operasyonu olan "Operation Neptune" (Opereyşın Neptiun), yani Güneş'e en uzak gezegenin ismi (n'olur Plüto geyiği başlatmayın, bir Roman tanrısı diyelim sıkıntı varsa).

Sicilya ve İtalya, müttefikler için çok faydalı bir çıkarma harekatı deneyimi olmuştu. Benzeri bir harekatı, kapsamı kat be kat büyük de olsa Fransa'nın Atlas Okyanusu sahillerinde tekrarlayacaklardı.

Bütün kuvvetlerini İngiltere'ye yığdılar. Artık iş sadece çıkarmanın yapılacağı sahili belirlemeye kalmıştı.

Britanya, jeolojik olarak Fransa'nın kuzeyinden kopmuş bir adadır. Bu yüzden, adanın hemen hemen tüm güney kıyısının karşısında, Fransa'ya ait bir kıyı bulunur.

Bu iki kara parçasının birbirine en yakın olduğu nokta ise Fransa'nın Pas de Calais (Pa dö Kale) bölgesidir. Avrupa'ya İngiltere'den çıkarma işine kalkan her aklı selim adamın da aklına gelen ilk çıkarma noktası da haliyle burası olur.

Ancak savaş sürpriz işidir. En barizi yapmak yerine, zor da olsa düşmanı beklemediği bir yerden vurursunuz.

Sürprizin önemini düşmanınız da bildiğinden, sizin sürpriz yapacağınızı düşünüp, tedbirini en olası değil de daha az olası bölgelerde alır.

Siz de düşmanınızın sizden sürpriz bekleyip, kuvvetlerini az olasılıklı yerlere kaydıracağını düşüneceğiniz için, bu kez onu en olası noktadan vurursunuz :)

Yani p eşit değildir q'ya. Bu işin mantığı olmaz.

Ancak saldırıya hazırlanan düşmanınız, en başarılı generalini bu saldırı olasılığı en yüksek noktaya göndermiş, onun emrine binlerce tanklı, toplu koca bir ordu vermişse ve her saat binlerce radyo mesajı gidip geliyorsa, demek ki bunlar bariz de olsa, beni buradan vuracak dersiniz.

Gerçekten de Afrika'da ve İtalya'da Almanların tozunu atan General George Patron (Corc Petın), Pas de Calais'nin tam karşısınaki Kent ve Sussex kentlerinde tezgahını kurmuştu.

Emrinde de Amerikan Birinci Ordusu bulunuyordu.

Alman keşif uçakları ve istihbaratı binlerce tankın, kamyonun fotoğrafını çekmişti. İngilizce tercümanlar gece gündüz radyo mesajlarını Almanca'ya çeviriyorlardı.

Demek işin sürprizi falan kalmamıştı. Müttefikler Pas de Calais'den vuracaklardı.

Almanlar da bunu görüp, kuvvetlerinin büyük bölümünü Pas de Calais'ye kaydırdılar.

Ancak Atlantik savunmasından sorumlu Mareşal Erwin Rommel (Ervin Romel) kolayca atlatılabilecek bir adam değildi. Pas de Calais dışımdaki olası çıkarma noktalarını da boş bırakmamıştı. Normandiya dahil bütün sahilleri gezmiş, savunma planlarını şahsen yapmış yada denetlemişti.

İşin komiği, tüm bu mizansende gerçek olan tek unsur General Patton'dı. Geri kalan her şey sahteydi. Birinci ordu bir hayalet orduydu. Tanklar, toplar hep şişme plastikten yapılmıştı. Bütün radyo ve evrak trafiği de istihbarat servislerinin işiydi.

Patton'un bu işe hayli bozulduğunu söylemeye gerek yok sanırım. Bir savaş tutkunu olan Patton, geçmişte tarihin önemli savaşlarını reenkarinasyon sonrası değişik komutanların kimliği ile kendisinin yaptığına inanmış biriydi. Savaşmak yerine bir yanıltma operasyonunun başrolünü oynamak, onun gibi bir asker için kabul edilebilir birşey değildi. Kader işte...

Çıkarma için aslında seçilen bölge Normandiya olmuştu. Britanya adasına Pas de Calais kadar yakın olmasa da, çok uzak da sayılmazdı.

Normandiya sahili doğu-batı doğrultusunda uzanır. Çıkarmanın planlaması yapılırken bu sahil beş bölüme ayrılmış, ve batıdan doğuya bu bölümlere Utah (Yutah), Omaha, Gold, Juno (Cuno) ve Sword (Sord) isimleri verilmişti.

Plana göre Omaha ve Utah kumsallarına Amerikalılar, Gold ve Sword kumsallarına İngilizler, Juno kumsalına ise Kanadalılar çıkacaktı.

Size bir fikir vermesi açısından, Omaha kumsalının bir ucumdan diğerine yürümek bir saatimizi almıştı. Yine Omaha ve Gold kumsalı arasındakı yolun uzunluğu otuz kilometre. Sword kumsalının üzerinde de dört tane köy var. Ne kumsallar küçük, ne de aralarındaki mesafeler kısa yani.

Çıkarma yapılacak bu kumsallar da kendi içlerinde yirmi dört sektöre ayrılmıştı. Omaha kumsalının en batısındaki ilk sektörün kodu "A", Sword kumsalındaki son sektörün kodu da "R" olarak belirlenmişti. Olaya Utah kumsalı da sonradan dahil olunca bu sıralamaya sekiz sektör daha eklenmişti. Her sektör kendi içinde "Green" (Griin-Yeşil), "Red" (Red-Kırmızı) ve "White" (Uayt-Beyaz) isimli alt kumsallara bölünmüştü.

Bu sektörlere çıkacak birlikler de gayri-resmi olarak aynı kodlarla isimlendirilmişti. Filmlerde dikkat ettiyseniz "Dog Company" (Dog Kampıni), "Easy Company" (İyzi Kampıni) falan diye duyarsınız. Bu Able *Eybıl), Baker (Beykır), Charlie (Çarli), Dog, Easy, Fox (Foks), vesaire o zaman kullanılan fonetik kodlamada baş harfleri olan A, B, C, D, E, F, vesaireye, denk gelir. Örneğin Dog Green, D-Yeşil Sektörüne çıkacak birliklerdir.

Bir de her yerde Able, Dog, Easy Sektörlerinden bahsedilirken, çok az, mesela Queen (Kuiin) Sektöründen bahsedildiğini duyarsınız. Bunun bir nedeni Queen Sektörünün İngiliz olması ve Holywood'un ilgi alanı dışında kalması olsa da, asıl nedeni, Amerikalıların alfabenin ilk harfli sektörlerinin bulunduğu Omaha Kumsalında işleri karıştırmasıdır. Hollywood'un da katkısıyla ABD nerede işleri eline yüzüne bulaştırırsa, oradan bol bol hikaye ve kahraman çıkar.

Son bir not. Bu birlik isimleriyle kumsal sektörlerinin eşleşmesi sadece çıkarma zamanı için geçerlidir. Başka bir bölgedeki savaşta duyduğunuz Dog Company, Omaha kumsalında D Sektöründe karaya çıkması planlanan birlik olmayabilir.

Çıkarma harekatı sadece kumsallarla sınırlı değildi.

Denizden gelen kuvvetlerle birlikte, bir diğer önemli unsur paraşütle inecek askerler, yani Airborne (Eyirborn) birlikleriydi. Asıl kuvvet denizden gelecek olsa da paraşütçü birlikler köprüler yada yollar gibi stratejik noktaları ele geçirecek, çıkarma sonrası değişik noktalardan karaya çıkan birliklerin bir araya gelmelerini sağlayacaklardı.

O zamanlar henüz helikopterler kullanılmadığından, savaş malzemeleri ve paraşütçü olmayan askerler planörlerle indiriliyordu. Binlerce planör bu devasa lojistik harekat için imal edilmiş, İngiltere'nin güneyindeki hava üslerine dağıtılmıştı.

Yüzbinlerce asker Staging Area (Steycing Eyriya) adı verilen bekleme bölgelerinde savaşı sürdürmek için gerekli araç, yiyecek, giyecek ve diğer malzemelerle birlikte büyük gün için hazırlanmıştı.

Herkes artık bir tek şeyi bekliyordu.

Biraz iyi hava!

Size Bu Satırları...

Haydi, hayatımıza biraz değişiklik getirelim ve yazımıza bu kez biraz afillice başlayalım. Hani büyük, ünlü ve aynı zamanda önemli yazarlar konuya girerken "Size bu satırları Leman gölünün kıyısından yazıyorum...", yada "Siz bu satırları okurken, ben bir şişe rakının içinde boğulmuş olacağım.." falan derler ya... Buna benzer bir başlangıç var aklımda işte.

"Size bu satırları..."

Nasıl melodramatik geliyor kulağa değil mi?

Yazmayanı yiyiyim. Koy gitsin...

Size de bu satırları bir kadeh Bordeaux (Bordo) şarabının eşliğinde, Honfleur'de, bir otel odasından yazıyorum.

Şimdi Honfleur neresi, orada ne işin var falan diye haklı olarak soracaksınız. Eğer olaya biraz da dikkatli ve kritik bakarsanız, daha da haklı olarak Bordeaux'nun Türkçe okunuşunu Bordo diye yazdın da Honfleur'ü niye yazmadın diye de merak edebilirsiniz.

Ne yapalım, yazıya, öyle "Bir şişe Bordeaux şarabı..." diye başlayınca olaya ortadan girmiş olduk. Girizgahı tam yapamadığımızdan konu da haliyle biraz havada kaldı. Eski bir arkadaşın deyişiyle "Bir cümlede o kadar fazla pencere açtım ki, hangisine bakacağınızı şaşırdınız.". Hattızatında, İngilizce'den çevrilmiş bu deyiş bile tam gediğine oturmadı, farkındayım...

Derin bir nefes alıp olayı toparlayalım.

Bir kere ne diye hıyarca yabancı kelimelerin Türkçe okunuşunu yazıyorum, oradan başlayalım.

Çünkü önemli olduğunu düşünüyorum.

CNN'in Türkiye muhabiri Ivan Watson'ın Tayyip Erdoğan'ın soyadını nasıl doğru telaffuz ettiğine dikkat ettiniz mi? Adam yumuşak g'yi hakkıyla telaffuz ediyor. Bu yumuşak g fenomeni sadece Türkçemizde vardır arkadaşlar ve yabancılar bu harfi çok zor anlarlar. Ivan, niye bunca zahmete girip doğrusunu öğrenmiş diye sorarsanız... Çünkü önem veriyor.

ABD büyükelçisi Ricciardone Söyleşilerini Türkçe yapıyor, Birleşik Krallık büyükelçisi Moore de aynı şekilde. Geçenlerde Ricciardone'yi Riçardone diye okuyorlar ama İngilizcede o "ç" okunuşunu göremiyorum diye yazacak oldum, hemen birisi cart diye geçirdi, "İsmin kökeni İtalyanca, doğru okunuşu Riçardone." şeklinde.

Yabancı kanallarda İngilizce konuşan Türklerin söylediklerini İngilizce altyazıyla veriyorlar. Çok aşağılayıcı olsa da ne yazık ki gerçek.

Yabancı sözcüklerin doğru telaffuzu önemli yani. İşte ben kulunuz da bu nedenle, karınca kararınca, yabancı sözcüklerin, fonetik olarak tam doğrusu olmasa da! Türkçe yazımıyla telaffuzlarını koymaya çalışıyorum. Bu hareketimin "kıl olunabilirliğinin" farkındayım, ancak lütfen kıl olmayın. Gerçekten kötü bir niyetim yok.

Yine dağıldık gidiyoruz. Nerden açıldı bu konu?

Honfleur'den....

Daha doğrusu niye bu sözcüğün Türkçe okunuşunu yazmadığımdan. Hatta bunca gereksiz gevezelikten sonra Honfleur konusunun nasıl geçtiğini bile unutmuş olmanız normaldir, o yüzden hatırlatayım. Hani "Size bu satırları Honfleur'den, bir kadeh Bordeaux şarabıyla birlikte yazıyorum." diye melodramatik bir giriş yapmıştım ya... Oradan.

Honfleur, Anflöğğğ diye okunuyor. Bir nevi Hülooğğğ gibi yani. Fransızca'daki "r" 'nin "ğğğğ" şeklindeki okunuşuna takılmadığımdan, yukarda, parantez içinde yazmış olsaydım, Anflör derdim.

Niye Hanflör değil de Anflör diye sorarsanız da, "h" harfi Fransızcada "mute" olan bir harftir. Varlığı yada yokluğu, sözcüklerin okunuşunu değiştirmez. Bu yüzdendir bütün dünya "Hotel" derken, biz bu sözcüğü Fransızca'dan arakladığımız için "Otel" deriz.

Honfleur, Fransa'nın Normandiya bölgesinde bir kent. Normandiya ise Fransa'nın kuzey batısında, hemen İngiltere'nin karşısında bulunmakta.

Normandiya eski bir dükalık. İsminden de anlaşılacağı üzere bu bölgede yaşayan insanlara Norman deniyor. Normanlar ise Vikingler, Keltler ve Galyalılar'ın karışımı bir halk. Her ne kadar, çizgi romandaki köyleri Normandiya'nın komşusu Britanya'da olsa da, Normanlar halk olarak Asteriks ve Hopdediks'in hemşerileri. Yine karışıklığı önleme bakımımdan Britanya, Fransa'da bir bölge, Büyük Britanya yani dilimizdeki İngiltere ile karışmaması bakımından belirtelim.

Normandiya mesela elma'dan yapılan Calvados (Kalvados) konyağının yapıldığı bölge. Hadi yine doğruluk açısından dilimize bir içki türü olarak geçen Konyak kelimesinin aslında bir içki türü değil, aynı isimli bölgede yapılan brandy'nin (brendi) ismi olduğunu söyleyelim. Yani Calvados bir konyak değil, doğru söylemiyle bir brandy'dir.

Ancak Normandiya dendiğinde herkesin aklına Calvados konyağı değil, İkinci Dünya Savaşı'nın dönüm noktası olan müttefik çıkarması gelir.

Çok üzücü birşey bence, bu cennetten bir parça bölgeyi, savaşla özdeştiştirmek. Herkes, Normandiya'ya gittiğinde, tanklar, toplar, mezarlıklar göreceğini düşünüyor - ve aslında tüm bunları da görüyor, ancak Normandiya bütün bu savaş mevzusu olmasaydı da, rahatlıkla gezilip görülmesi gereken bir yer olacaktı.

Daha da fazlası, bence bu savaş ağırlıklı tarihi, bölgenin doğal güzelliğini gölgelemiş.

Bu savaş konusuna sonraki yazılarda geleceğiz, ancak en azından bu yazı süresince, bu tatsız konuyu bir kenara bırakalım ve size Normandiya'yı savaş'ı karıştırmadan anlatmaya çalışayım.

Normandiya yolculuğumuza sabah saat altı'da başladık ve ilk durağımız Honfleur"e akşam saat dört'te ulaştık. Rotamız bizi ilk olarak İsviçre-Fransa sınırımdaki Valorbe (Valorb) kemtine, oradan Besançon'a (Bezanson), sonrasında Burgonya, Paris, ve Rouen (Ru'an) yoluyla da Honfleur'e getirdi.

Bütün Fransayı çaprazlamasına geçen oldukça uzun bir yol bu arkadaşlar. Bir günde araba ile gidilebilecek menzilin sınırlarında bir uzaklık. Neyse ki, şoförlüğü Jelena ile paylaştık ve dinlenmek için durmamıza gerek kalmadı. Jelena bir de arabayı yiyecek ve içecekle doldurmuştu. O yüzden yemek için de vakit kaybetmedik ve Paris'ten çıkıştaki iki saatlik tıkalı trafiğe rağmen, saat dört gibi Honfleur'e ulaşabildik.

Köpeğimiz Koni de bu yolculukta bizimle birlikteydi. Ağır bir hastalık geçirmişti ve Jelena'da, ben de, bir ara yaşayacağından umudumuzu kesmiştik. Neyse ki sağlığına kavuştu ve veterinerin de onayından sonra bizle gelebildi. Koni çok sever bizim gezilerimizi. Biz de arabayla gittiğimiz her yere götürürüz onu.

Honfleur'deki otelimiz

Honfleur'deki otelimiz Auberge (Oberj) denilen, bizim eski han'ların karşılığı bir konaklama yeriydi. Yani bir resepsiyonu bile olmayan, aslen insanların yemek için geldikleri ancak isterlerse bir oda kiralayıp, kısa bir süre kalabildikleri bir yer.

Avrupa'da çok popülerdir bu hanlar. Bizdeki ucuz ancak temiz olmayan oteller, yada Amerikan filmlerinde sadece yatağın sağlamlığının önemli olduğu moteller gibi tatsız yerler değil, aslında çok temiz, cazibeli ve sıcak mekanlardır.

Öyle kimsin, nesin, pasaport, kimlik, kredi kartı, depozit, idrar tahlili, doğum sertifikası falan demeden anahtarımızı alıp odamıza çıkmıştık bile. Koni'yi odada bırakıp hemen düştük yola. Şehir merkezine bir kilometreden kısa bir uzaklıktaydık. İki kelam edemeden, kendimizi şehrin göbeğinde bulduk.

Fransa, zaten dünyanın en güzel ülkelerinden biri, hatta belki de en güzelidir. O yüzden Honfleur için çok güzeldi dersem sürpriz olmayacaktır. Ancak Honfleür tarzı bir kenti Fransa'da ilk kez gördüğümü söyleyebilirim.

Mimari

Yapılar o kadar İngiliz-vari ki, neredeyse farkında olmadan Manş'ı mı geçtim diyor insan. Her ne kadar Birleşik Krallığı henüz ziyaret etmemiş olsam da BBC sağolsun, İngiliz Mimarisi üzerina karşılaştırma yapabiliyorum.

Koyu renkli tuğla/taş yüzleri ve siyah çatıları ile Normandiya tarzı taş binaların arasına serpiştirilmiş bu İngiliz tarzı yapılar, kente kendine özgü, çok cazibeli bir görünüm sağlamış. O kadar ilginç gelmişti ki, oldukça uzun bir süre etrafımı seyrettim.

Hanfleur Limanı

Kısa bir yürüyüş bizi Honfleur'ün en bilinen ve en cazibeli bölümüne getirdi.

Liman.

Honfleur'ün limanı şimdiye kadar gördüğüm en güzel limanlardan biri. Eski görünümünü korusa da halen aktif olarak kullanılmakta. Bu günlerde daha ziyada biraz kalbur-üstü yatların park yeri bir marina'ya dönüşmüş ancak eskiden büyük ölçekte ticaret için kullanılıyormuş.

İşin aslı, bu liman, kentin varoluş sebeplerinden biri.

Onbirinci yüzyılda yapılmış, onikinci yüzyılda da İngiltere'ye giden mallar için bir geçiş noktası olmuş. Yüzyıl savaşları boyunca Fransız ve İngilizler arasında birkaç kez el değiştirmiş ve savaşın sonunda artan ticaret sayesinde büyümüş. Onaltıncı yüzyılın başında ise Kanada, Afrika ve Azor adalarıyla yapılan ticaret sonucunda daha da zenginleşmiş.

Bugün, bölgenin ticareti, Honfleur yerine Le Havre (Lö Avr) kentindeki limandan yapılmakta.

Limanın girişindeki taş yapı

Liman bir koy içerisinde kurulu. Girişinde çok güzel, depo olduğunu düşündüğüm eski, taş bir yapı var. Bu yapının hemen yanına da eski iki tekne demirlemiş. Koyun etrafında ise rengarenk tarihi binalar. Zamanında birçok ressamın ilham kaynağı, bu sebeple de uğrak yeri olmuş bu güzelim liman.

Limandan içerilere girince sanki zaman tünelinden geçiyor ve kendinizi birkaç yüz yıl geçmişte buluyorsunuz. Kahverengi taş binalar, maviden kırmızıya rengarenk kapı, pencere ve panjurlar, Arnavut kaldırımlarını hatırlatan kaldırımlar, eski sokak lambaları, çitler ve bahçeler. Sanki bir ortaçağ filminin seti.

Yine Honfleur'ün merkezinde birbirinden güzel kiliseler var, benim en çok ilgimi çeken ise, merkezin biraz dışındaki Église Saint-Léonard (St. Leonard Kilisesi) oldu. Bu kilise, benim gördüğüm, duvarlarında fresk olan nadir Katolik kiliselerinden.

Normandiya, Orta Avrupa saatinde olsa da bir saat gerideki İngiltere yada Portekiz'le neredeyse aynı boylamda, o yüzden güneşin batması Nisan ayında bile saat dokuzu buluyor.

Rotamızı otele çevirdiğimizde saat ilerlemiş olsa da hala gün ışığı vardı. İkimizin de bir yere gidip, birşeyler içmeye mecalimiz kalmamıştı.

Bir markete girdik, ve hem Fransa'da olup, hem de Bordeaux'ya göreceli olarak yakın olmanın avantajını kullanarak, normalde bir restoranda otuz-kırk yuro ödeyeceğiniz bir şarabı birkaç yuro ödeyip satın aldık ve odamıza çıktık.

İşte hem size bu satırları yazıyor, hem de bu naçizane ucuz, "lokal" şarabın tadını çıkarıyorum.

Santé!

Ertesi sabah gün ışırken "çek-aut" yapıp yola çıktık. Bu kez arabayla Honfleur'ün limanından geçiyorduk. Sabah güneşi limanı o kadar güzel aydınlatmıştı ki, binaların tüm renkleri, bütün canlılıklarıyla ortaya çıkmıştı. Hemen kenara çekip, fotoğraf makinesini kaptım ve limanın çevresinde bir tur attım.

Resimler mükemmel olmuştu ancak beni beklerken, Jelena pazarcılarla kavga etmiş, arabayı ilerde bir yere çekmek zorunda kalmıştı.

Arabaya atlayıp Honfleur'ü geride bıraktık ve onbeş kilometrelik, olabildiğince "scenic" yani güzel manzaralı bir yolda gittikten sonra Normandiya'daki ikinci durağımıza ulaştık.

Deauville (Dovil), tam anlamıyla jetset, snob, ukala, bir o kadar da şatafatlı, ışıltılı, zengin bir kent. Fransız aristokrasisinin günümüzde pek bilinmeyen ancak geçmiş günlerde çok ünlü olan toplanma noktası. Cannes, Saint-Tropez, Monte-Carlo gibi Güney-Fransa kentlerinin popüler olmasından çok önce "in" olan Deauville, hala cazibesini koruyan bir kent.

Deauville'in ünlü şemsiyeli kumsalı

Uçsuz, bucaksız bir kumsal ve bu kumsalın etrafında çoğunluğu ahşap bir yaya yolu. Bu yoldan yürürken abartılı bahçelerden zar zor görünen lüks villalarla karşılaşıyorsunuz.

Plajın tam ortasında ise ünlü Normandiya Oteli ve bir sıra plaj kabinesiyle karşılaşıyorsunuz. Bu kabineler öyle abbas kabineler değil tabii. Herbirinin girişinde o kabineyi zamanında kimin kullandığı yazılı. Danny Glover'dan Steven Spielberg'e kadar bir dolu tanıdık isim var.

Kentin merkezinde ise açıkta çok kayda değer birşey yok. Deauville, çoğunlukla bol paralı ünlülerin özel hayatlarını geçirmeleri için varolmuş bir kent. Benzetmek gerekirse, Holywood'dan daha çok bir Beverly Hills yada Bel Air konumunda bir yer.

Ünlülere ayrılmış kabinler

Ancak Deauville denince akla ilk olarak çok önemli bir isim gelir. Gabrielle Bonheur Chasnel.

Yada bilinen adıyla Coco Chanel (Koko Şanel).

Deauville kenti, bu yirminci yüzyılın ünlü kadın figürünün hayatımda önemli bir rol oynamıştır.

Chanel, 1883'de, Saumur (Somur) kentinde, çamaşırcılık yapan bir anne ve nikahsız yaşadığı işportacılık yapan babadan bir çocuk. Aile bir gecekonduda yaşarken, baba şehir şehir gezip, pazarlarda elbise satmaya çalışıyormuş.

Chanel, doğumunun sonrasında nüfusa kaydolurken, anne hastayım diye, baba da seyahat ediyorum diye mazeret gösterip gelmemişler. Nüfus memuru da baktı ki ilgilenen yok, salla gitsin demiş, arada da Chanel'in soyadını "Chasnel" diye yanlış yazmış.

Baba, sonrasında annenin ailesinin n'olur evlen diye para vermesi sonucunda resmi nıkaha razı olmuş ve Chanel'in doğumundan kısa bir süre sonra evlenmişler.

İlerleyen yıllarda anne biri çok genç yaşta hayatını kaybeden beş çocuk daha yapmış ve sonrasında, Chanel daha beş yaşındayken bronşit'ten ölmüş. Başka bir deyişle, hayatının son beş senesinin herbirine bir çocuk sığdırmış.

Anne ölünce baba iki erkek çocuğu çiftliklerde işçi olarak çalışmaya, Chanel dahil üç kızı da Corrèze'de (Korez) bir manastıra göndermiş. Bu manastırda, rahibeler Chanel'e, ileride hayatının temeli olacak dikişi öğretmişler.

Chanel sekiz yaşına geldiğinde, bu yaşta artık burada kalamazsın diyerek manastırdan çıkarmışlar, o da Moulins (Mulen) kentinde, Katolik kadınların barındığı yurt benzeri bir eve taşınmış.

Manastırda öğrendiği dikiş sayesinde terzi olarak çalışmış, ek iş olarak da pavyonlarda şarkı söylemeye başlamış. Coco lakabının da sık söylediği "Ko Ko Ri Ko" - evet, bizim kukuriku, ve "Qui qu'a vu Coco" isimli iki şarkıdan geldiği düşünülüyor.

Ona sorduklarında, Coco'nun Fransızcada "metres" anlamına gelen "cocotte" (kokot) sözcüğününden türediğini söylemiş. Lakabına mistik ve cinsel bir boyut getiriyor bu açıklama tabii. Ancak Chanel'in geçmişini saklamak için uydurduğu hikayeler de dikkate alındığında, şarkı ismi teorileri biraz daha doğru görünüyor bence.

Chanel'in bir sonraki durağı Vichy (Vişi) kenti olmuş. Burada şarkıcılık kariyerinde ilerlemeye çalışmış, ancak cazibesi ile izleyenleri etkilese de, sesi aynı düzeyde etki gösteremediğinden doğru düzgün sahne alamamış.

Chanel bu aşamada hayatını Vichy'nin ünlü olduğu maden sularını dağıtarak kazanmış.

Moulins'e geri döndüğünde artık sahnede bir geleceğinin olmadığını görmüş, hayatını başka bir şekilde kazanması gerektiğini anlamış.

Chanel'in hayatını kazanmak için benimsediği yeni yöntem herkes tarafından bilinse de, pek açıkça söylenmez. Yaşamının bu dönemini, kibar biyografistler "Chanel Etienne Balsan'la (Etiyen Balzan) bir arada oldu. Sonrasında Chanel Etienne Balsan'ın arkadaşı Arthur Capel (Artur Keypıl) ile bir ilişkisi oldu. Arthur Capel, Chanel'e moda tasarımı işinde yardımcı oldu..." falan diye geçiştirirler.

İşin gerçeği tabii ki bu kadar masum değil. Chanel'in kendisi bile bile birçok kez bu ilişkilerinin kapsamını açıkça dile getirmişti.

İşin aslına dönersek Etienne Balsan varlıklı bir Fransızdı ve Chanel onun metresi, ya da kibar deyişiyle "kız arkadaşı" olmuştu. Chanel, Etienne'le yaşamında ilk defa lüks ve ışıltıyla tanışmıştı. Elbiseler, mücevherler, partiler, bildiğiniz şeyler yani...

Arthur Capel ise Etienne'in arkadaşıydı ve daha da önemlisi Etienne'den daha varlıklıydı. Chanel, derhal Etienne'i salladı ve Arthur'la birlikte oldu

İşte Chanel'in kariyerindeki dönüm noktalarından biri de bu ilişkisidir.

Arthur, Chanel'i Paris'te bir daireye yerleştirdi ve ona bir de şapka dükkanı açtı.

Chanel ve Arthur, Deauville'de sıkça birlikte zaman geçiriyorlardı. İlişkileri ise dokuz yıl sürüp, biraz romans koksa da, işin aslı ikisi de birbirlerine sadık değillerdi. Arthur zaten soylu bir İngiliz kadın bulup evlendi, sonra da bir araba kazasında öldü.

Chanel, daha Etienne'le birlikteyken şapkalarını tasarlıyordu. Bu tasarımların ünlenmesi ise tiyatro oyuncusu Gabrielle Dorziat'nın (Gabriel Dorzia) bu şapkaları önce Bel Ami sonra da diğer oyunlarında sergilemesi ile gerçekleşti.

Chanel'i Chanel yapan hamlesi ise, parasını tabii ki Arthur'un verdiği, Deauville'de açtığı mağaza oldu. Chanel bu mağazada ilk kez giysi tasarımlayıp satmaya başladı.

Kendi dizaynı bir elbiseyi giydiği soğuk bir günde üşüyüp, üzerine yine kendi dizaynı uzun kollu eski bir bluz'u geçirmişti. Bu bluz o kadar ilgi topladı ki, herkes nereden aldığını sordu. Chanel de eğer isterlerse kendilerine birer tane hazırlayabileceğini söyledi.

Sonrasında sorduklarında Chanel "My fortune is built on that old jersey that I’d put on because it was cold in Deauville.”, yani "Bütün kısmetim Deauville'de, hava soğuk diye üzerime geçirdiğim o eski bluz üzerine kurulu." demiştir.

İşte Chanel ve Deauville in hikayesi.

Chanel aynı başarıyı tekrarlamak amacıyla bir mağaza da Bask bölgesi yakınlarındaki Biarritz kentinde açtı. Bu mağaza da fazlasıyla başarılı oldu. Hatta, Chanel, Arthur'a yatırdığı parayı geri bile verdi. Chanel bu arada bir Rus soylusu olan Dük Dmitri Pavloviç ile de bir ilişkiye girdi.

Chanel artık bir couturiere (kütürier), yani tescilli bir modacı olmuştu.

Chanel'in 1920'lerdeki hamlesi, ilk defa kendi ismini kullandığı Chanel No. 5 parfümü oldu. Sonrasında - kadınlar daha iyi bilir tabii, ben görsem de tanımam, renksiz ceketiyle ünlü Chanel elbisesini tasarladı.

Chanel'in başarısı, kadınları korse gibi rahatsız giyisilerden kurtarıp, günlük, rahat, kullanışlı giysiler tasarlamasındaydı.

Söylemeye bile gerek yok herhalde, bu hanım kızımızın çok "aktif" ve bir o kadar da "renkli" bir aşk hayatı vardı. Dükler, iş adamları, nazi subayları, vesaire, vesaire.

Az biraz da faşist tarafı vardı Chanel'in. Nazi'lerin Yahudilere karşı hareketini açık olarak desteklemiş, işgal süresince bir Nazi subayı ile uzun bir ilişki yaşamış ve rivayete göre de Almanya hesabına casusluk da yapmıştı.

Fransız direnişi savaş sonrası onu sorguya çekse de hakkında resmi olarak bir suçlama yapılmadı.

Normaldir Avrupa'da böyle şeyler.

Ünlü bir büyüğümüzün de dediği üzere, dün dündür, bugün de bugün. N'olur, bir Naziyle ilişki kurup, üç beş önemli bilgiyi sızdırdıysa? Artık ünlü ve Fransa'nın bir sembolü, reklam kaynağı. Hattızatında Fransız direnişine üye kadınlar da Nazi subaylarıyla yatmadılar mı? Onlar da Nazi'lerden bilgi sızdırdılar zaten, ödeşmiş oldular değil mi?

İşte böyle.

Normandiya'dan savaş, barut, top, tüfek demeden anlatacaklarım bu kadar.

Hem Honfleur, hem de Deauville cennetten birer köşe arkadaşlar. Benim kalbim tabii ki Honfleur'le. Bu küçük kent o kadar güzel ki yüzlerce kez ziyaret edebilirim. Deauville, bana göre biraz fazla ışıltılı, ancak yine de görülmeye değer.

Sadece bu iki kenti görmek için buralara gelinir mi sorusuna çok emin bir evet diyemeyeceğim. Öyle Paris, Eyfel Kulesi, Empire State Building turistiyseniz gelmeyin derim, biraz hayal kırıklığı olabilir. Ancak gizli mücevherleri bulmaktan hoşlanan bir gezi zevkiniz varsa bu iki kent için özel bir gezi sizi mutlu edecektir.

Ancak eğer yüz kilometre yakınında iseniz, bu bölgeyi görmemek kriminal sayılır.

Kalın sağlıcakla.