A Saucerful Of Secrets

Günlerdir süren sarsıntılar yüzünden uyku uyuyamıyordu. Kendini bildi bileli bu cennet yurdu devamlı sallanırdı, bazen çok hafifçe, öylesine hafif ki, tavanda asılı gaz lambasını sallanırken görmese hissedemezdi insan.

Ancak bu son sarsıntılar alıştıklarından farklıydı. Sarsıntıların kendisinden ziyade yerin altından gelen uğultular korkutuyordu onu.

Düşünceleri yıllar öncesine götürdü Octavia'yı...

Ailenin sekizinci çocuğu olduğu için bu ismi almıştı. Annesi on üç yaşından beri deniyordu. Ne var ki kendinden önce dünyaya gelen yedi kardeşi, daha doğumlarından bir kaç ay bile geçmeden ölmüştü. Çaresiz anne de kentin patroniçesi tanrı Venüs'e adaklar adamış, kurbanlar kesmişti. Sonra Octavia gelmişti. Venüs bu annenin yakarışını duymuş olacak ki, Octavia sağlıklı bir bebek olarak doğmuş, neredeyse hiç hastalık geçirmeden yirmi sekiz yaşına ulaşmıştı.

On yedi yıl önceki bu gün kent için çok önemli bir gündü.

İmparator Augustus Sezar'ın "Roma'nın Babası" olarak tanınmasının yıldönümüydü. Aynı zamanda da kenti koruyan ruhlar için bir ziyafet veriliyordu. Kent sakinleri bu iki kutlama için ayrı ayrı ikişer kurban kesiyorlardı. Tanrılar da günün önemini kavramış olacaklar ki, son bir kaç gündür şehri sallamaktan vaz geçmişlerdi.

Gün battıktan sonra kentliler hem yorgunluktan, hem de şaraptan olacak masaların etrafında uyuklamaya başlamışlardı ki önce yer altından o tatsız uğultu, sonrasında da hiç bitmeyecekmiş gibi gelen sarsıntılar başladı.

Yer sanki Octavia'nın ayaklarının altından çekiliyordu. Kendini evden dışarı attığımda ufak evleri tamamen göçüp, yerle bir olmuştu. Ana caddeden aşağıya koşmaya başlamıştı. Cadde boyunca güzelim binalar çatırdıyor, ya tamamen çöküyor, ya da bir kenara doğru yamulup kalıyorlardı. Neredeyse bütün sütunlar çatlamış, mermer heykellerin birçoğu kırılıp, dağılmıştı. Her yer toz içimdeydi.

Ardından yere düşen gaz lambaları evlerdeki tahta ve kumaşı tutuşturmuş, bütün kentte bir yangın başlamıştı. Herkes panik içinde şuursuzca sağa sola koşuşturuyordu.

Bütün kent halkına sonsuz gibi gelen otuz saniye sonunda sarsıntılar durmuş, etrafta sadece toz ve çığlıklar kalmıştı. Eve koşan Octavia annesinin cansız vücudunu çöken bir kirişin altında bulmuştu.

Sonraki on yedi yıl kenti onarmakla geçmişti. Çöken binalar yeniden yapılmış, hasar görenler onarılmıştı. Şehir yepyeni ve modern bir görünüme bürünmüştü, öyle ki İmparator Nero İmparatoriçe ile ziyarete gelmiş, Venüs'e adaklar adamış, tiyatroda da fiddle çalmıştı.

Bebeğinin ağlamaya başlaması, Octavia'yı bu düşüncelerden sıyırıp, kendine getirdi. Küçük Tiberius'u kucağına aldı, hafifçe sallayıp, ona tatlı tatlı bir şarkı söylemeye başladı. Tam bu anda kocası Hadrian içeri girdi. Kapıyı kapatmadan önce Forum'dan birlikte döndüğü arkadaşlarıyla vedalaştı. Karısının omuzuna şöyle bir dokunup, hemen masaya oturdu. Octavia bunun ne demek olduğunu çok iyi biliyordu. Canavar acıkmıştı!

Dolaptan bir tahta tabak aldı, sonra da kuyudan kurutulmuş et çıkarmak için kapıyı açtı. Tam bu sırada yer altından saniyeler geçtikçe şiddetlenen bir uğultu gelmeye başladı. Uğultu derinden, tok bir patlamayla son buldu.

Octavia bahçeye çıkıp, boynuzundan tutarak bir kuzuyu eve getirdi ve köşedeki küçük mabedinin önüne doğru sürükledi. Keskin bir bıçakla hemen boğazını kesip, kanını akıtmaya başladı. "Ey evrenin hakimi, yıldırımların ve şimşeklerin kralı Jüpiter, ey evrenin en güzeli, kentimin koruyucusu Venüs, duy sesimi, bu kurbanımı kabul et, gazabını düşmanlarımıza çevir"

Hemen Tiberius'u sarmalayıp, evden dışarı çıkmak için dışarıya doğru adımını attı. Tam bu anda bir ıslık sesinin ardından Ayaklarının ucunda parmak ucu kadar küçük bir taş parçası olanca hızıyla yere çarptı, ancak normal bir taşın aksine, düştüğü yerden duman çıkmaya başladı.

Bu ilk taşı önce onlarca, sonra da yüzlerce taş izledi. Akkor halindeki bu taşlar düştükleri yerleri yakıyor, kötü bir koku yayıyorlardı.

Octavia kapıyı kapayıp, içeri girdi. Evin damına çarpan taşları duyabiliyorlardı. Taşlar henüz içeri ulaşamamışlardı ancak damın fazla dayanamayacağı belliydi.

"Kudretli Jüpiter!" diye haykırdı Octavia. Kocası Hadrian'a dönüp, "Buradan çıkmalıyız" dedi. Hadrian "Telaşlanma, birazdan geçer, Jüpiter'e bir kurban daha adarız, sakinleşecek, bizleri bağışlayacaktır" diye cevapladı.

"On yedi yıl önce eğer evde kalsaydım ben de annem gibi yer altında, ruhların diyarında olacaktım Hadrian, dinle beni lütfen, çıkmalıyız buradan" diye üsteledi Octavia.

Tiberius'u boynunun etrafına sarmaladığı bir çuvalın içine koydu, sonra da odanın ortasındaki masanın bir ucundan tuttu. "Kımılda Hadrian, tut öbür ucundan" diye kocasına bağırdı. Masayı kaldırıp, üçü birden altına girdiler. Octavia bir eli ile masayı tutarken, diğer eli ile kapıyı açtı.

Evden çıkıp, ana caddede koşmaya başladılar. Taşlar başlarının üzerindeki masaya vurup, sağa sola savruluyorlardı. Kent halkından kimse hayatlarında böyle bir şey görmemişlerdi. Sokakta koşuşan insanlar Jüpiter'e Apollo'ya yalvarıyorlardı.

Octavia masanın altından zar zor gökyüzüne baktı. Taşlar, kentin ilerisindeki dağın yönünden geliyordu. Hadriana dönüp aksi yönü işaret etti "Bu tarafa!"

Bir kaç dakika daha koşmaya devam ettiler. Kentin kapısına yaklaşmışlardı ki, Hadrian yerde cansız yatan birini gördü. Ölü adamın kemerinden sarkan para kesesini almak için uzanırken bir anda yere yığıldı. Yere düşen masanın altına sığınan Octavia kocasının alnının üzerindeki kara lekeyi farketti ve yanmış et kokusunu duydu. Duman dağılınca Octavia bu lekenin ardındaki deliği gördü. Bir anda kara leke kızıla dönüştü, oluk oluk kan Hadrıan'ın cansız kafasından fışkırmaya başladı.

Octavia, Tiberius'a sarılıp, bir an için öylece donup kaldı. Sonrasında cebinden gümüş bir para çıkarıp, kocasının avucunun içine sıkıştırdı "Styx'i geçerken kayıkçıya vermen için sevgilim!"

Octavia'nn masa tek başına taşımasına olanak yoktu. Eğer masanın altından çıkarsa daha bir kaç saniye bile geçmeden bu kızgın taş yağmurunun altında Hadrian'ın başına gelen, kendisinin ve küçük Tiberius'un da başına gelecekti.

Bir el arabasını iterek geçen Centurion'u gördüğünde Octavia'nın gözlerinde bir ümit ışığı belirdi. Masanın altından askerin ayaklarına sarılıp, "Bizi de yanına alır mısın?" diye yalvardı. Centurion cevap bile vermedi. Octavia'nın yüzüne bir tekme atıp, yoluna devam etti.

Üzerinde zırhı ve geniş kalkanı ile taşlardan korunmaya çalışılarak kapıya doğru koşan bir Phalanx, olan biteni görmüştü. Yolunu değiştirip, Tiberius ve Octavia'nın yanına koştu. Tiberius’u, kalkanını bağladığı koluna aldı. Octavia da eğilip, askerin diğer yanına yapıştı, hep beraber koşarak kapıdan çıktılar, Campania'nın yemyeşil çayırlarında koşarak bu felaketten uzaklaşmaya başladılar.

Yarım saatlik bir koşu onları lapilli adı verilen bu volkanik taş yağmurundan uzaklaştırmıştı. Hala bir iki taş oraya buraya düşüyordu ancak biraz şansla kendilerini bu felaketten kurtulmuş sayabilirlerdi.

Octavia Tiberius'u bir ağacın arkasına yerleştirdi, sonra da dönüp bu yağmurun geldiği yöne baktı.

Vezüv dağı bir baca gibi tütüyordu. Dumanların arasından Roma'nın muhteşem çeşmeleri gibi taşlar dört bir yana bir bulut misali püskürüyordu.

Bir insan seli Pompeii kentinden güvenli ovalara akıyordu. Neredeyse şehrin tümü kaçmıştı. Yirmi bin kişiye yaklaşan bu gruba yakındaki Herculaneum ve Nuceria 'dan canlarını kurtaranlar da eklenince küçük bir göçebe ordusu ovada bir araya gelmişti.

Taş yağmuru neredeyse yarım gün sürmüştü. Ardından ise asıl facia geldi. Yıllarca suskun kalmış Vezüv, cehennemi patlamalarla tonlarca volkanik külü atmosfere püskürttü. Jüpiter'in insafına sığınıp, Pompeii'de kalan bin beş yüz kişi artık güneşi göremiyordu.

Küllerin ardından gelen erimiş taş nehri kıvrıla kıvrıla Vezüv'den aşağı akmaya başladı. Kentte kalanları tanrılarının yanına göndermek için pyroclastic akıntı denen bu kırmızı nehrin Pompeii'ye ulaşmasını beklemeye gerek yoktu. İki yüz elli derece ısıdaki bu cehennemi nehrin on kilometre yakınında bulunmak bile sıcaktan kavrularak anında ölmek için yeterliydi.

Kentte kalanların çoğunluğu aşırı sıcaktan hayatlarını kaybettiler. Hasbelkader canlı kalan grup ise küllerin çökmesiyle oksijensizlikten boğularak öldüler.

Vezüv iki gün boyunca gazaba geldi. İki gün sonra her şey bittiğinde Pompeii kenti altı metre derinliğinde bir kül içine gömülmüştü. Sadece Apollo tapınağı ve nöbetçi kuleleri gibi yüksek birkaç yapının çatıları kül içinde seçilebiliyordu.

Octavia ile Tiberius'a ne oldu bilmiyorum. Olayı size dramatize ederek aktarabilmek için uygunsuz bir organımdan uydurduğum hayali iki karekter ve bir öykü idi bu arkadaşlar. İsterseniz Octavia ile onu kurtaran Phalanx'ın evlenip, mutlu olduklarını, Tiberius’un da büyüyüp, başarılı bir gladyatör olduğunu düşünebiliriz elbette, ama konumuz bu değil.

Şimdiye kadar birkaç antik Roma ve Yunan kenti gezdim sevgili arkadaşlar. Bunlardan özellikle Efes aklımı başımdan almıştı. Ancak Pompeii felaketin doğası bakımından en ilginç olanıydı desem yalan olmaz herhalde. Bu kent sanki iki bin yıl öncesindeki yaşamın bir fotoğrafı gibi donmuş kalmış. Kaçabileler de, kalanlar da bu ani patlama yüzünden her şeyi öylece bırakmışlar.

Bugün bu kenti yanmış kentlilerin taşlaşmış cesetleri dahil görmeniz mümkün.

Nüfusu yirmi bin olsa da M.S. 79 için oldukça büyük bir kent sayılır Pompeii. Vezüv'ün yakınlarında bir konumu var. Ama yakın dediysem gerçekten öyle dibinde değil. Kentten dağa yürümek bir yarım gün alır, belki de daha fazla.

Vezüv'e de dağ dediysem aklınıza öyle Ilgaz Anadolu'nun sen yüce bir dağısın gelmesin. Yürüyerek iki saatten az bir sürede zirveye tırmanmıştık.

İşte bu minicik dağ, dünyanın en tehlikeli volkanlarından biridir sevgili arkadaşlar. Ne zaman, nasıl patlayacağı belli olmayan dengesiz, asabi bir volkan.

Ve Avrupa kıtasındaki tek aktif volkan. Zirvede, kraterinin içinde hala duman tüten minik bacaları var. Yani yarın bile faaliyete geçebilir.

Politik haritalarda Avrupa sayılan Sicilya'daki Etna volkanı jeolojik olarak Afrika kıtasının bir parcasıdır, öyle olmasa bile Sicilya bir ada olduğu için kıta Avrupa'sı sayılmaz. Keza Kanarya Adaları'ndaki El Teide.

Sabah Pompeii'yi gezip, öğleden sonra da Vezüv'e tırmanmıştık. O felaketi içimde hissetmiştim sizin anlayacağınız. Öyküsü burada...

Pompeii kentini yüz yıllar boyunca ucundan, kenarından kazarak açığa çıkarmışlar.

Kentin görmeye değer bir tarafı da eski amfi tiyatrosu. Bir Aspendos'a kıyasla çok daha küçük, çok daha gösterişsiz bir yer elbette, ancak bu yapının da yaşamımda çok özel bir yeri vardır.

Daha parmak kadar çocukken dinlediğim bir Pink Floyd konseri bu amfi tiyatroda gerçekleşmiş. Konser dediysem aslında bir konser klibi, çünkü seyircileri sadece Pompeii'de oturan bir kaç çocuktan ibaret. Çok da maceralı bir kayıt olmuş. Filmi çekip yöneten avanak, film bobinlerinin dörtte üçünü falan kaybetmiş, sonradan stüdyo, yama falan bir şeyler çıkarmışlar o günün teknolojisiyle. Acayip zevkli bir öyküsü vardır, anlatırım sizlere bir gün.

Ancak ortaya dünyanın abartısız en güzel müziklerinden biri çıkmış. Sizlere bu güzelim kolleksiyonun en güzel şarkılarından birini çalacağım bu akşam. We don't need no education'u, duvar'ı falan bırakın bir kenara. Bu adamların en güzel, en başarılı şarkılarından biridir bu.

Pompeii kaydı ile 'A Saucerful Of Secrets', çevrisini sormayın...

Bu kaydı o kadar çok izledim ki, Pompeii'de o amfi tiyatroya girdiğimde kameraman nerede, Masın davulunu nereye kurmuş, Gilmour hangi tarafta gitarını, Wright hangi tarafta klavyesini çalıyor, bir fotoğraf gibi gözümde canlandı - atlamadım Waters da orada biryerlerde, ama olmasa da olurmuş bana sorarsanız.

Şarkımızda söz yok, ama dünyanın en güzel müziği var.