Moldova'ya Doğru: Bükreş

Sevgili arkadaşlar. Şu anda bulunduğum ülke Moldova. Birden gözünüzde canladıramamış olabilirsiniz. Şöyle izah edeyim.

Yıl 1997, yazın başı. Polonya’da, Cracow’dayım. O aralar Papa John Paul II, yada doğru şekliyle Jan Pawel II. Polonyalı, hem de Cracow’dan. Ve ben gelmeden bir gün önce Cracow’da insanlara seslenmiş. Milyonlarca kişi gelmiş dinlemeye. Malumunuz Polonya, Avrupanın neredeyse en koyu Katolik ülkesidir. Hristiyanlığın Suudi Arabistanı gibi.

Papa daha bir önceki gün konuştuğu için ortalıkta ilahi bir hava esiyor. İnsanlar mutlu, etrafta bir din rüzgarı, her yer yeşil.

Neyse. Malumunuz ben şahsiyetimin bu ulvi taraklarda bezi yoktur, haliyle Papa’yı boşverdim, bir cafeye oturup, şarabımı söyledim. Yine malumunuz, onların inancına göre şarap, Hz. İsa’nın kanıdır. Yani bir nevi kendi çapımda ortama katkıda da bulunmuyor değilim.

Herneyse, şarabım geldi, yavaş yavaş içiyorum.

Bir anda arkadaki masadan biri haykırmaya başladı.

“Huaaaaaa Boooookkkkkk!”

Tövbestafurullah, ne oluyor lan, neredeyiz biz falan derken masadaki başka biri koroya katıldı.

“Booookkkkkk!”

Cafe’de herkes “Huaaa”, “Boookkkkk” falan diye mırıldanmaya başladı.

Tamam dedim, bunlar Türk olduğumu anladı, önce horozu kesecekler, sonra da beni götürecekler…

Bir şey olmadı.

Ertesi gün ofistekilere anlattım, ne oldu dün diye sordum.

Malumunuz o sıralar Slavik dillerde şu anda olduğum gibi bir maestro değilim. Şimdi olsa, İlber Hoca bile elime zor su döker, ama gençtik işte…

Arkadaşlar duruma açıklık getirdi. “Huaaaaa” şeklinde bağırdıkları, Lehçe’de “hwała”, “şükür” demekmiş.

Bugün Sırplar, Hırvatlar, Bosnalılar, teşekkür ederken hala “hvala” derler. Araplar da bildiğiniz üzere “müteşekkir” yerine aynı şekilde, teşekkür anlamında “şükran” derler.

“Hvala” ‘daki ‘l’, Lehçe’de ‘ł’ olmuş. “l” üzerindeki o çizgi “l” ‘yi, İngilizce’deki “w” gibi sesli bir harf haline getirdiğinden kulağıma “Huaaaaaa” şeklinde ulaşmış.

İlginç olanı ise ikinci kısım.

“Booookkkkkkk”, Slav dillerinde “Bóg”, yani “Tanrı”, “Allah” demekmiş…

Kısacası. Cafedeki adamlar Tanrı’ya Şükür diyormuş…

Balkanlarda “bog” dan türetilmiş, çok popüler bir isim vardır “Bogdan”. Yani bir tür “Allahlık” anlamında😍

Niş’te bir arkadaşım vardı Bogdan Bogdanoviç!

Herneyse, zamanın birinde Bogdan isimli bir prens varmış. Ülkesinin ismi ise Bogdan Prensliği. Osmanlı önce ismi o aralar Eflak olan Romanya’nın doğusunu, sonra da Bogdan prensliğini fethedince, bu eyalete Eflak-Boğadan demiş. Boğadan, yani Bogdan Prensliği ise bugün bulunduğum Moldova.

Madem dilbilgisiyle girdik, devam edelim. Ülkenin adı Moldova, Moldovya değil.

Moldova’nın başkenti ise Chișinău, “Kişinau” diye okunuyor, siz Türkler “Kişnev” diyor.

Romanya’nın doğusunda, Ukrayna’nın güney batısında, iki buçuk milyon insanın yaşadığı, küçücük, Avrupa’nın en fakir ülkesi. Hoş bu verdiğim rakamlar fazlasıyla afaki. Yazıyı bitirecek sabrınız varsa siz de sebebini takdir edeceksiniz, ancak şimdilik Wikipedia diyelim, ve devam edelim.

Burada dil Rumence. Romanya’da gençkene çok dolanmışlığım vardır. Üç-beş kelime anlarım. İtalyanca gibi bir dildir, kesinlikle Slavik değildir, ancak Slavlar’dan bir-iki kelime geçmiş. Evet anlamına gelen “da” mesela. Türkçeden geçmiş üç-beş kelime de vardır. En çok “sarmala” ‘ya gülerim. Sarma, yani yaprak dolma!

Moldova’da ne işin var diye sorarsanız…

Size şöyle söyleyeyim. Çok az seyahat beni bu kadar heyecanlandırmıştır. Bunun bir çok nedeni var, detaylarına elbette gireceğiz, ancak sadece beni ırgalayan birine burada değinelim. Moldova, benim şu fani dünyada ziyaret ettiğim 53’üncü ülke. Bu anlamda Avrupa da neredeyse bitmek üzere. Geriye sadece Arnavutluk, Slovenya, Estonya, Letonya, Belarus ve Ukrayna kaldı. İki de minicik şehir devleti.

Moldova’ya kadar gelmişken Ukrayna’ya, Odesa’ya da geçecektim. Bir buçuk saatlik bir otobüs yolculuğu. Ancak önce Jelena hayır, sonra da Odesa başkonsolosluğu şu sıralar gelmeseniz iyi olur dedi. Bu arada Odesa Konsolosluğu’nun yardımı için sonsuz teşekkürlerimi bildireyim. Hemen bana tüm gerekli bilgiler ile geri döndüler.

Umarım, ben ziyaret edebilene kadar bir Ukrayna kalır. Belarus da aynı şekilde. Tovarishch Putin bunları hep yiyecek gibi. Moldova da tabağın bir kenarında, ancak bu konuya daha sonra geleceğiz.

Haydi yolculuğumuzun başına dönelim.

Basel’da sevgili karım ve kızım beni yolcu ettiler. Bir kaç saat sonra onlar da aynı havaalanından Niş’e uçacaklardı.

Ben ise Bükreş’e uçuyordum.

Bükreş’e en son 1999’da falan gelmiştim. 

Otopeni havaalanına indim, Bükreş’e doğru bir trenle yola koyuldum. Karayolu ile gitseydim, manzara biraz daha farklı olabilirdi. 25 sene önce, bu yolda, her elli metrede bir orospu bulunurdu. Yoldan geçen kamyon şoförlerine servis verirlerdi. Şimdilerde durum nasıldır, bilmiyorum. EU oldular ya, belki de online rezervasyon yöntemine geçmişlerdir.

Bükreş’te etrafıma bakındığımda 1990’ların sonuna göre çok az fark gördüm. Şehir pis, güvensiz, insanları kaba, ukala. Ancak en kötüsü herkes sizi dolandırmaya, paranızı almaya çalışıyor.

Taksiye biniyorsunuz, adam size fiyatın iki katını söylüyor. Bir ücrete anlaşıyorsunuz, gideceğiniz yere ulaştığında yok ben sana o anlaştığınız ücreti söylemedim diyor, zaten iki katı fiyatın da iki katını istiyor.

Birilerine yol soruyorsunuz, adam kafasını çevirip, gidiyor.

İngilizce konuştuğunuzu duyan biri hemen yolunuzu kesiyor. Belli ki kafasında sizin paranızı nasıl alacağına henüz karar verememiş, ama, aman kaz kaçmasın diye sizi lafa tutuyor, o arada da bir dolandırıcılık yöntemi düşünüyor.

İlk bindiğim taksiden, havaalanında dönerken uçağa binmeden önce son bir şeyler içtiğim kafeye kadar istisnasız her defasında, birileri bana kadın satmaya kalktı. Fazlası da var, ama anladınız herhalde.

Açık konuşmak gerekirse böyle insanlar dünyanın her kentinde bulunur, ancak Bükreş’te, söylerken üzülüyorum ama sokakta size selam veren her adam de facto ya dolandırıcı, ya pezevenk.

Yirmi sene, özellikle Orta Avrupa’da eski Sovyet devletlerinin EU’ya katılış sürecine tanık oldum. O eski kirli, soğuk kentlerin, insanı kıskandıracak birer Avrupa kentlerine dönüşümlerini izledim. EU’dan aldıkları fonlar sayesinde yollarını, caddelerini, sokaklarını, altyapılarını yenilediler, pırıl pırıl yaptılar.

Bir bardak şarap neredeyse 20 euro!

Fosur fosur!

Romanya’nın gerisini bilmem ama Bükreş, yirmi beş sene öncesi gibiydi. Belki merkezi biraz yamamışlar ama şehrin gerisi bir virane. Her yerde çöp, yollar kırık dökük, binalar eski, boyasız. Parlemento binasına iki yüz metre uzaklıkta duvarları bırakın boyasız, sıvasız binalar var. Bayağı sadece tuğladan.

Bütün EU fonlarını cukkalamışlar anlaşılan.

Restoranlar, barlar İsviçre’den pahalı. Merkezde bir bardak Rumen şarabı, Lozan antlaşmasının müzakere edildiği, Lozan’ın en lüks otellerinden biri olan Beau-Rivage Palace’da, on senelik bir Bordeaux’dan daha pahalı. 

Bir de insanlar kapalı yerde fosur fosur bırakın sigarayı, puro içiyorlar.

Eski "Halkın", yeni "Parlemento" binası 

Görülecek pek bir şey de yok. Çavuşesku’nun, insanlar açlıktan ölürken, itibardan tasarruf olmaz diye yaptırdığı bir parlamento binası, bir iki de tarihi yapıdan başka bir halt bulamadım.

Hayatımda çok kötü yer gördüm ama bu kadarını görmedim. Böyle şeyleri çok sık söylemem ama Bükreş’e gelmeyin sevgili arkadaşlar. Yolunuz düşse bile yolunuzu değiştirin.

İlla Romanya’yı görecekseniz Braşov’a, Köstence’ye falan gidin. Ben görmedim, ancak görenler memnun.

Tekin bir yer değil Bükreş. Başıma bir iş gelmesin diye kıçınızı kapata kapata gezersiniz.

Bir de pozitif yorum yapalım. Şaraplar çok güzel.

Bir iki tarihi bina

Neyse, akşamı ettikten sonra sonunda, beş dakikalık bir yol için benden 120 euro isteyen şoföre çek lan polis merkezine diye bağırmak zorunda kaldığım bir taksi yolculuğundan sonra beni Kişinev’e götürecek otobüse binmek üzere bir otobüs garına ulaştım.

Otobüs garında sadece iki otobüs ve iki adam var. Issız, bir şişe su alacak bir büfe bile yok. İzbe, harabe bir yer.

Otobüslerden birine “Kişinev mi?” Diye sordum, adam yüzüme bile bakmadan, sadece hırladı. Bir daha sorunca burnuyla tabelayı işaret etti. Değilmiş.

Bekledik, otobüs geldi.

Oturdum. Beş dakika sonra önümdeki adam bana hırladı. Koltuğuna vurmuşum. Kusura bakma dedim, cevap bile vermedi. Otobüste kimse birbiriyle konuşmuyor. Ailesiyle, kapısıyla, çocuklarıyla seyahat edenler var, birbirine bakıp gülümsemiyorlar bile. Tam bir Walking dead seti. Herhalde güneş doğduğunda tabutlarına dönerler diye umdum.

Bir de klasik bir Doğu Avrupa fenomeni. Her ayar sonuna kadar açılır. Ses, sıcaklık, parlaklık, vs.

Otobüste de kaloriferi sonuna kadar açmışlar. Mahşeri bir sıcaklık var. Üstümdeki her şeyi çıkardım, hala cayır cayır yanıyorum. Yere basamıyorum, o kadar sıcak.

Moldova sınırına geldik. Pasaportlarımızı önce Rumenler, sonra Moldovalılar tek tek topladı. Bir saat sınırda geçirdik. Sınırı geçmek isteyen biri yüz metre yürüyüp, ilerden kimse görmeden geçer. Kaçaklar, göçmenler salak mı da, bir şehirlerarası otobüse binip Moldova’ya göçmeye çalışsınlar? Elbette hakları. Kontrollerini yapsınlar. Ama biraz kolaylık. Değil mi?

O mahşeri yolculukta geçen her saniyeyi saydım, ama sonunda Kişinev’e ulaştık.

Bir de hatırlatma. Bu yolculukta sizlere biraz da videolar ile seslenmeyi denedim. Çekimler şimdilik çok amatör ve plansız ama yine de bu yazıya iliştirdim. Eğer ilgi görürse videolara devan edeceğim.

Sevgi ile kalın.