Ters Adamlar

"Bu mahalleye polis giremez!"

"Önce topuğundan vurun, hala anlamadıysa dizine sıkın. Olmuyorsa kesin cezasını."

"Bugünkü patlamada dört kişi öldü, on altı kişi yaralandı."

"Geçen yıl terör saldırılarında bin beş yüz insan hayatını kaybetti."

"Duvarın bu tarafı bizim, diğer tarafı onların bölgesi."

Yukardakiler ne Filistin'de, ne 1900'lerin Amerika'sında, ne de on iki Eylül öncesi Türkiye'de geçiyor. Tümü, hem de yakın sayılabilecek bir zamanda, Kuzey İrlanda'da, çoğu da başkenti Belfast'ta geçmiş olaylar. Üstelik bunlar istisnai, münferit falan değil, insanın tüylerini ürperttirecek kadar tekdüzelikte ve sıklıkta meydana gelmişler.

Nedeni ise Kuzey İrlanda'nın bağımsızlığını kazanıp, İrlanda ile birleşmesi için savaşan bir grubun eylem yapması.

Bu bağımsızlık hareketi o kadar karışık, o kadar birbirine girmiş ve o kadar uzun ki, burada yazsam hepiniz bayılırsınız. O yüzden çok kısa, sizleri sıkmadan anlatmaya çalışacağım.

İrlanda bildiğiniz üzere Büyük Britanya adasının batısında, Büyük Britanya'dan daha küçük olsa da hatrı sayılır büyüklükte bir ada.

İrlanda adasında da İrlandalılar yaşar, burada çok sürpriz yok.

İrlandalılar ise koyu Katoliktir.

Unutmayalım, Avrupa, Karanlık Çağ'ı Katolisizm'le savaşarak bitirdi. Aydınlanma ve Rönesans'la falan kazandığı bu mücadele sonucunda ilerleme ve uygarlaşma dönemine girdi, bugünkü halini aldı.

Ancak işin ilginçi, Avrupa Katolisizm'le yaptığı savaşı kazansa da, Katolisizm'i ortadan kaldırma gibi bir yol izlemedi.

Avrupa, benim fikrim elbette, Ortaçağ'ın en karanlık unsuru olan Katolisizm'i ortadan kaldırmak yerine, onu modernleşmeye zorladı.

Bunun ilk sonucu, Katolisizm'in ilerleme ve aydınlanmaya takoz olan etkisi ortadan kalktı.

Modernleşmeye zorlanan Katolik ülkeler uygarlık yolunda ilerleseler de, Ortaçağ bagajını taşımayan Protestan Avrupa ülkeleri koptu, gitti ve dünyanın en gelişmiş, en uygar, en zengin toplulukları haline geldiler. Örnek Kuzey Avrupa ülkeleri, Fransa, Amerika ve tabii ki Birleşik Krallık, yani İngiltere. Kalanlar ise bunları arkadan izledi. 

 
Günümüzde Protestan ülkelerde hatrı sayılır bir Katolik nüfus bulunsa da, bunlar Protestan ilkelerle, laik bir biçimde yönetilirler. Ancak Avrupa'da hala devlet yönetimini Katolisizm'e bağlamış, dinin Ortaçağ misali devlet işlerinde önemli bir yer tuttuğu ülkeler de vardır. Güneyde İtalya, İspanya, Portekiz, doğuda Polonya, Balkanlar'da da Hırvatistan bunlara verilebilecek örnekler.

Katolisizm'in Britanya adalarındaki güçlü bir temsilcisi ise İrlanda'dır.

Gözünüzde canlandırmaya çalışın, köküne kadar Katolik İrlanda ile yanıbaşındaki köküne kadar Protestan, emperyal ve dış politikasında dünyanın en yanlış, en sakar ve en ukala ülkesi İngiltere.

Alın size mesele çıkmasını yüzde yüz garantiliyen bir formül…

İngiltere, geleneksel huyuyla, yüz yıllar boyunca İrlanda bizimdir demiş. İrlandalılar ise nah sizindir demişler.

Önce bütün İrlanda'yı alan İngilizler, sonra "Bu katoliklerden kurtulalım da…" deyip, çoğunlukla Protestan, yada az sayıda da olsa İngiltere'ye bağlı kalmayı tercih eden Katolik İrlandalılar'ın yaşadığı, adanın kuzeyindeki bir bölgeyi İngiltereye bağlamışlar, adanın gerisi de bağımsız İrlanda Cumhuriyeti olmuş.

Ancak Kuzey İrlanda'da hala İngilizler'den ayrılıp, İrlanda ile birleşmek isteyen hatrı sayılır miktarda İrlandalı kalmış.

Bunlar da IRA, yani Cumhuriyetçi İrlanda Ordusu isimli bir örgüt ile yüz küsür yıldan beri bağımsızlık mücadelesi vermekteler.

Bu IRA'nın Katolik, Marksist, Eski, Yeni, Geçici, Kalıcı, Sinn Féin falan şeklinde o kadar farklı renkleri var ki, burada yazıp başınızı ağrıtmayayım. Şu kadarını söylemek yeterli olacak. Yazının girişindeki her şeyi bu ayrılıkçı grup yapmış.

İngilizler de elbette, geleneksel müstemleke taktiklerini uygulayıp, orduyu, paraşütçüleri falan Kuzey İrlanda'ya göndermişler, sınıra nöbetçiler, dikenli teller falan koymuşlar.

Ee, bunları Hindistan'da, Orta Doğu'da yapınca, sıkıya geldiğinde "Ne haliniz varsa görün" deyip kaçabilmiş olsalar da, bu işlere komşuda kalkınca olay biraz farklı olmuş tabii. IRA bu kez İngilterenin göbeğinde bomba patlatmaya, adam kurşunlamaya başlamış.

Lafı uzatmayayım, 1998 yılında bir anlaşma yapıp, işi tatlıya bağlamışlar. İrlanda’daki sınırları kaldırıp, telleri sökmüşler. Kuzey İrlanda hala Birleşik Krallık'a bağlı kalsa da, adanın her tarafında yaşayan nüfusa sınırsız seyahat ve çalışma özgürlüğü getirmişler.

Yeri gelmişken İngilizler İrlandalılar'a yaptıklarının birebir aynısını İskoçlar'a da yapmışlar, Bravehart filminden hatırlayacaksınızdır. Ancak İskoçya ile arada sekteryan, yani mezhepsel bir sürtüşme olmadığı için İskoçya'nın bağımsızlığı, İrlanda'ya nazaran şiddetten çok daha uzak yürümekte.

İngilizler'i aslen çok severim. Uygarlığa, bilime, demokrasiye çok katkıları olmuştur. Fazlasıyla iyi, saygılı, kültürlü, kibar, yardımsever insanlardır. Hatta, ayarlarınızla biraz oynarsanız, mizah anlayışlarını da sevebilirsiniz. Ancak bu emperyal işlerden uzak dursalar iyi olur. Olmuyor, beceremiyorlar işte. Dünyanın yarısı hala bunların yüzünden birbirlerini yiyiyor.

Kuzey İrlanda özelinde, hatta tüm İrlanda'da, yukarda anlattığım nedenlerden, İngilizler'e karşı çok şiddetli bir antipati var sevgili arkadaşlar. Bunu dolaylı olarak hissetmeye falan da gerek yok. Her şey apaçık ortada.

Belfast'ra ilk takside…

Belfast'ta trenden inip, taksiye bindiğimizde, ülke değiştirmenin heyecanı ile, taksiciye gayri ihtiyari "So, now, we're in the UK." dedim. Kafadan sözümü kesti. "You're not in the UK, you're in 'occupied' Ireland!", yani, ben "Şimdi Birleşik Krallık'tayız" dediğimde, cevap olarak "Birleşik Krallık'ta değil, işgal altındaki İrlanda'dasınız!" dedi.

Başka bir taksi ile limana giderken taksici anlatıyordu "Britanya'nın en büyük tersaneleri Belfast'tadır. Herkes ayrımın mezhepler yüzünden olduğunu düşünse de, İngilizler Kuzey İrlanda'yı aslında bu tersaneler yüzünden bizden 'çaldılar'!"

İrlandlılar çok çekmiş, bu yüzden katılaşmış, pişmiş bir halk sevgili arkadaşlar. Ters adamlar sizin anlayacağınız. Ruhen Birleşik Krallık'tan tamamen kopmuş durumdalar. İrlanda Cumhuriyeti AB üyesi, para olarak Euro kullanıyor. Kuzey İrlandalılar'ın yerinde olsam - Katolik arkadaşlarım kızmasın, köyümdeki kilisenin papazının bile Vatikan tarafından atandığı Katolik bir İrlanda yerine Birleşik Krallık'a bağlı, laik bir İrlanda'da yaşamak isterdim, ancak, gidişat gösteriyor ki, er yada geç, Kuzey İrlanda, İrlanda Cumhuriyeti'ne katılacak. Sonrasında ne olur, bilmem.

İrlanda çok ilginç bir ada, Belfast ise daha da ilginç bir kent. Ancak gelin filmi biraz geri saralım ve İrlanda gezimizin başına dönelim.

Devam edeceğiz…