Malumunuz, Ukrayna-Rusya savaşında yavaş yavaş nükleer silahlardan bahsedilmeye başlandı. Bir arkadaş da bu nükleer işini bir toparlar mısın dedi, ben de yazmaya başladım.
Einstein e=mc2 dediğinden beri insanlık bu enerji işini daha iyi anlamaya başladı.
Madde ve enerji birbirine dönüşebilir. Aslında her ikisi de enerjinin farklı halleridir ama işin quantumuna çok dalmayalım. Einstein’ın yukardaki formülü bize der ki, madde enerjiye dönüştüğünde ağırlığı ile ışık hızının karesinin çarpımı kadar enerji açığa çıkar. Birimlerle zaman kaybetmeyelim, muazzam bir enerjidir bu. Hiroşimaya atılan atom bombası sadece 0.7 gram (yanlışlık yok burada, gerçekten 0.7 gram) maddeyi enerjiye dönüştürmüştü.
Günlük hayatımızda kullandığımız enerji miktarları bundan çok daha az ölçekte maddenin enerjiye dönüşmesiyle elde edilir. Bunlar genelde kimyasal reaksiyonlardan, yani elektronların çekirdeğe yaklaşıp uzaklaşmasından elde edilen enerji türleridir. Odun ateşi, elektrik lambası, içten yanmalı motorlar falan hep elektronların hareketlerinden dolayı ortaya çıkar.
Elektronların etrafında döndüğü çekirdeğin içinde ise çok çok güçlü bir enerji saklıdır.
Çekirdekler içerisindeki nötron ve protonları, buna ek olarak, nötron ve protonların içindeki quarkları bir arada tutan kuvvetler çok büyük olsa da menzilleri çok kısadır. Bu kısa menzilli kuvvetler Uranyum gibi çok büyük çekirdekleri bir arada tutamaz ve bu çekirdekler zamanla bölünmeye başlar.
Bu bölünmeden sonra ortaya çıkan maddeleri toplayıp, tarttığımızda ise bulduğumuz ağırlık, uranyumun bölünmeden önceki ağırlığından biraz daha azdır. Çünkü aradaki ağarlık farkına yol açan madde, enerjiye dönüşmüştür.
Atomun çekirdeğindeki bu büyük güçten enerji çıkması için illa çekirdeklerin bölünmesi gerekmez. Hatta bazen çekirdeklerin birleşmesi esnasında da ortaya çok büyük, hatta çekirdeklerin bölünmesinden çok çok daha fazla enerji çıkar.
Dört hidrojen çekirdeği birleşip, helyum atomunu oluşturduğunda ortaya çıkan helyumun ağırlığı, dört hidrojen atomunun toplam ağarlığından daha azdır. Bu farkı oluşturan madde de enerjiye dönüşmüştür.
Çekirdeklerin bölünmesiyle ortaya enerji çıkaran reaksiyona fisyon, birleşmesiyle ortaya enerji çıkaran reaksiyona da füzyon deriz.
Günümüzde kullandığımız nükleer enerjinin tümü fisyon'dan elde edilir. Burada çok sürpriz yok. Ne de olsa zaten kendi kendine çözülen uranyum gibi çekirdekleri biraz dürtünce bu enerji kolayca ortaya çıkar.
Füzyon ise biraz daha zor elde edilir. Atomların çekirdeklerinin birbirlerine yaklaşıp, birleşmeleri çok çok zordur. Hidrojen atomlarını çok güçlü bir şekilde sıkıştırmak gerekir ki birleşip, helyum olsunlar. Bu da ancak güneş gibi yıldızların merkezlerinde gerçekleşir. Güneş, bütün enerjisini füzyon yoluyla oluşturur.
Başa dönersek, insanlık bu kadar yetkin bir enerji kaynağı bulduğunda ilk iş olarak onu bir bomba haline getirip, düşman ülkenin tepesine attı. Hiroşima ve Nagazaki'ye atılan bombalar hep fisyon bombalarıydı. Sokaktaki insan bu bombalara atom bombası dedi ama daha entellektüel bir seviyede atomun çekirdeğinde oluşan bir reaksiyondan dolayı ortaya çıkan enerjiyi kullandıkları için bunların asıl ismi nükleer bomba oldu.
Fisyon bombaları yeteri hızda ve sayıda insan öldüremediklerinden, askerler gözlerini çok daha yetkin füzyon reaksiyonuna çevirdiler.
Hidrojen atomlarının çekirdeklerini yan yana getirmek için ya çok fazla sıkıştırmak, yada çok daha yüksek hızlarda birbirlerine çarptırmak gerekiyordu. Sıkıştırma yöntemi güneş gibi devasa yıldızların merkezlerinde yerçekimi sayesinde gerçekleşebilse de, naçizane bir bombanın içinde bu basınç dizeylerine ulaşmak olanaksızdı.
Madem basınçla olmuyordu, belki atomların hızını artırarak füzyon uluşturulabilirdi.
Hız enerji ile elde edilir, enerjinin en basit hali de ısıdır. Bu nedenle bilim adamları hidrojen atomlarını füzyon oluşturacak kadar yüksek hızlara ulaştırıp, füzyon elde etmek için hidrojen dolu bir bombanın içinde eski moda bir fisyon bombası patlattılar. Buradan çıkan ısı, biraz eksantrik özel bir tür hidrojen atomlarını hızlandırıp, çekirdeklerini birbirlerine çarpıştırdığında ise füzyon reaksiyonu başladı ve tatminkar sayıda insanı bir batında öldürmek mümkün hale geldi.
Füzyon bombası oluşturmak için önce mini bir atom bombası patlatıp, yüksek ısı elde edildiğinden bu tür bombalara da termonükleer bomba dediler ('thermo' Yunanca'da ısı anlamına gelir, termometre, termostat, termal, termik falan hep bu köktendir).
Fisyon bombaları kirli bombalardır. Uranyum, plütonyum gibi maddeler on yıllar boyu zararlı radyoaktivite yaydıkları için, bir yere attığınızda, gidip orayı işgal edemezsiniz.
Hidrojen bombaları ise daha temizdir. Füzyon oluşturmak için patlayan ilk fisyon bombasının radyoaktivitesini saymazsanız, hidrojen atomlarının birleşerek ortaya çıkardıkları helyum dünyanın en zararsız atomlarından biridir. İnert bir atom, yani bir soy gaz olduğundan başka hiç bir atomla reaksiyona girmez. Yanmaz, akmaz, kokmaz. Hidrojen bile bir kibrit çaktığınızda "bum" olurken, helyum öylece kalır. Hatta kalmaz bile, uçar, gider. Dünyanın atmosferi, yerçekimi falan bile helyumu tutamaz. Doğrudan uzaya kaçar, kaybolur. Bu yüzden bir yere hidrojen bombası attığınızda elinizi kolunuzu sallayarak gider, işgal edip, oturur, yerleşebilirsiniz. Yani bu kadar kullanışlı, ekolojik, çevre dostu silahlardır termonükleer bombalar. Arada üç beş milyon insanı cayır cayır kavurup öldürseler de, çok müşkülpesent olmamak lazım.
Böylece ABD ve SSCB nükleer bombaları yapmaya başladılar. Ancak bombaları yapmakla iş bitmiyordu. Bu bombayı alıp, savaştığınız devletin tepesine atabilmek da gerekmekteydi.
İkinci dünya savaşı esnasında bir ülkeyi, askerin kendisini sokmadan bombalamanın tek yolu, bombayı bir uçağa koyup, havadan düşman ülkenin şehirlerine, fabrikalarına atmaktı. Nitekim tarihteki ilk ve tek nükleer saldırı da ABD tarafından Japonya'ya bu yöntemle gerçekleştirildi.
Ancak uçakla nükleer bomba atmanın bazı dezavantajları vardı.
Öncelikle bu bombardıman uçakları göreceli olarak yavaş ve hantaldılar. Tespit edildiklerinde küçük ve hızlı avcı uçakları tarafından kolayca düşürülebiliyorlardı. Yerleri, yurtları belli olduğu için de hem izlemesi kolay, hem de sabotajdan aleni saldırıya kadar tüm tehditlere açık bir durumdaydılar. B-52 uçakları, ki hala uçmaktalar ve tasarlandıklarından bir asır sonra bile uçacakları düşünülüyor, hep bu ekolün çocuklarıdır.
Uzay çağı başladığında ise nükleer bombaları bir roketin ucuna takıp, karşı ülkeye göndermek daha cazip bir alternatif haline geldi.
Bu roketlerin hızları bombardıman uçaklarına göre kat be kat yüksekti, ve atmosfer dışına, yani uzaya çıktıkları için de menzilleri çok problem olmuyordu.
Ne var ki bu dev füzelerin, yerleri sabit ve herkesçe bilinen silolarda saklanması gerekiyordu. Bu silolar da doğal olarak ilk saldırıyı yapacak ülkenin birinci öncelikte hedefleri olmuşlardı. Nükleer silah taşıyan bu füzelerin tepesine bir nükleer füze indiğinde, artık bu füzelerle nükleer bir saldırı yapmak mümkün olamıyordu.
Amarikâlılar bu siloların etrafına etkin hava savunma sistemleri yerleştirirken, Ruslar bambaşka bir korunma yöntemi buldu. Nükleer başlıklı bu füzeleri sabit silolara koymak yerine, trenlere yükleyip, dünyanın en geniş alanlı ülkesinde gezdirmeye başladılar. Böylece bunların yerlerini tespit edip, imha etmek çok zorlaşmıştı. Yine de uyduların ve casus uçakların gelişmesi sayesinde karadaki nükleer füzeler daha kolay takip edilebilir bir hale geldi.
İnsanoğlunun zekası çalışmaya devam ediyordu. Nükleer bombaların hedeflerine ulaşması için belki de en şeytani metodu buldu. Bu füzeleri sabit silolar yerine denizaltlara koydular. Kendileri nükleer yakıtla çalışan bu denizaltılar aylarca karaya uğramadan denizde kalabiliyor, daldıklarında, hele bir de kontağı kaparlarsa tamamen gözden kayboluyorlardı.
Artık nükleer silahlara karşı korunmanın bir yöntemi kalmamıştı. ABD de, SSCB de denizaltılarını hedeflerinin bir kaç yüz kilometre yakınına gönderip, nükleer füzelerini ateşleyebiliyorlardı.
Her iki blok da nükleer bir saldırıdan korunmayı bir kenara bıraktı. Onun yerine "Eğer bana nükleer silahlarla saldırırsan beni yok edebilirsin, kabul ama ben de yok olmadan seni yok edecek kadar nükleer silahla karşılık veririm!" dediler. Bu konsepte Mutually Assured Destrıction, yani karşılıklı garantili yok olma ismini verdiler. İngilizcede bu üç sözcüğün baş harfleri, yani "MAD", "deli" anlamına gelir.
B-52 uçaklarından bir kaçı, yılın her gününde, günün de her saatinde, nükleer silahları yüklü bir biçimde kuzey kutbunun üzerinde uçmaya başladılar, ki bir SSCB nükleer saldırısı olursa hemen onlar da karşılık olarak Rusya'yı bombalayabilsinler diye.
Sonra SSCB dağıldı, nükleer silahlar söküldü falan ama her iki tarafın elinde, durdurulması imkansıza yakın bu nükleer füze yüklü denizaltılar kaldı.
Nükleer bomba taşıyabilecek uçaklardan her ülkede bol bol var. Bir F-16 bile artık nükleer bomba atabiliyor, ancak bu uçakların çoğu kıtalararası uzaklıkları kat edecek menzillere sahip değiller. Bu uzun menzillere sahip uçakların sayısı antlaşmalarla sınırlandırılmış olsa da, ABD ve Rusya çok küçük değişikliklerle ellerindeki bir çok uçağı uzun menzilli nükleer silah atabilecek duruma getirebiliyor. Örneğin Rusların Tu-22M Backfire uçakları havada yakıt ikmali sağlayan boruları sökülerek bu antlaşmanın kapsamı dışında bırakıldılar. Bu borular bir kaç saat içinde geri takılabilir ve bu uçaklara kıtalararası menzil kazandırılabilir. Amerikalılar ise stealth, yani hayalet uçaklarla tespit edilmeden tüm Rus kentlerine ulaşabilir.
Günümüzün Rusya'sı işte bütün bu nükleer kabiliyetlere halen sahip durumda.
Putin ise "Bana nükleer silahla saldırırsan, ben de nükleer silahla karşılık veririm" şeklindeki MAD doktrinini hafifçe revize edip, konvansiyonel gücü her halukarda Rusya'dan kat be kat üstün NATO'ya "Nükleer olması gerekmez, eğer bana saldırırsan, ben de nükleer silahla cevap veririm" haline getirdi.
Putin böyle bir işe kalkar mı, söylemek zor. Rusya'ya karşı bir NATO saldırısı olursa zaten başka bir seçeneği yok. Ancak ünlü bir deyişle yazımızı sonlandıralım, "Eğer bir Rus tiyatro oyununda duvarda asılı bir tüfek varsa, oyunun sonuna kadar o tüfek mutlaka patlar". Bu yükseltilmiş hazırlık durumlarında votkayı biraz fazlaca kaçırmış, Rus milliyetçisi bir general, yada Amerikalı redneck bir yahoo, bir deliliğe kalkabilir mi, bilemiyorum.
