Strateji

Babam askerdi, ancak o asker diye savaş stratejilerini anlayabilmem gerekmiyor. Adam cerrah diye çocuğu beyin ameliyatına giremez.

Hayatımın ilk 12 yılı askeri birliklerde geçti. Ancak zamanımı savaş harekat merkezlerinde kurmaylarla değil, kantinlerde sucuklu tost yiyerek geçirdim. O yüzden bu deneyimim de strateji konusunda ahkam kesmeme yardımcı olamayacak gibi duruyor.

Ancak öyle bir maharetim var ki, onun sayesinde bu savaş işlerinde en kral kurmaya bile söylediğimi dinletebilirim.

Otuz küsür senedir kesintisiz Civilization oynarım.

Civilization sağ olsun, bu strateji işlerinde sadece Atatürk'ün önünde eğilirim. Gerisi hep zayıf kalır.

İşte bu maharetime dayanarak söylüyorum ki Ruslar Sadece Kharkiv'de değil, Kiev dahil başka yerlerde de cepheler açacak...

Ukraynalılar parçalara ayrılıp, Rus ordusu önünde yavaş yavaş eriyecek...

Ancak finalde Ruslar kafadan Odessa'ya dalacak.

Putin'in hedefi Kharkiv falan değil.

Önce Odessa, sonra Transnistria ve finalde Moldova.

Savaşı kestirmek zordur. Arada Graham, Nolan falan gibi bir iki Yahoo bir salaklık yapıp nükleer olmazsa, yada Nato'yu işin içine sokmazsa - ki bu aşamada işler bambaşka bir platforma taşınır, Putin amcamı iki sene içinde Moldova'da görürüz.

San Marino

Eğer yazılarımı takip ediyorsanız, herhalde bunun canı iyice sıkılmış diyeceksinizdir. Transnistria, Gagavuzya gibi normalde bir çok kişinin gitmeyeceği acayip yerlerden sonra bu kez sizlere San Marino’dan sesleniyorum.

San Marino İtalya’nın bir kenti değil, etiyle, kemiğiyle bağımsız bir ülke.

Avrupanın en küçük üçüncü ülkesi. Ondan küçük Monaco ve Vatikan var.

Vatikan zaten aslında birbirine yapışık birkaç binadan oluşmuş bir kompleks, bir kilise ve bir meydandan oluşmuş bir ülke. Bu bina kompleksinin büyük bir bölümü zaten müze ve ünlü Sistin Şapel. Kilise, San Pietro yada St. Peter’s, meydan da şu meşhur, Papa’nın balkondan konuştuğu meydan.

Monaco, biraz daha büyük. Monte Carlo ve Saray ile birlikte bir şehir bile sayılabilir.

San Marino’nun ise, şehre ek olarak, biraz da tarla, bağ, bahçe arazisi var.

San Marino’da 30 bin civarında insan yaşıyor - Kadıköy’de yarım milyon insanın yaşadığını düşünürseniz.… Yüzölçümü ise 60 kilometre kare civarında.

San Marino’nun her tarafı İtalya. Denizle hiçbir bağlantısı yok. Ne EU, ne Schengen üyesi, ama hiç bir sınır kontrolü yok. San Marino’nun havaalanı yada limanı olmadığı için ancak İtalya’dan geçebiliyorsunuz. San Marino için önce İtalya’ya girmeniz gerektiğinden, tanım gereği, Schengen vizeniz yada vize serbestisizin olması gerekiyor.

Avrupa’nın bu işleri gerçekten çok karışık.

Eğer Türkseniz, başka, küçük bir sorun daha var.

San Marino’ya gittiğinizde teknik olarak sizi bir esir kampına kapatabilirler.

Çünkü San Marino ile Türkiye savaş halinde.

Hani biz kazanmış olsak da, Almanlar’ın kaybetmesi yüzünden kaybetmiş sayıldığımız I. Dünya Savaşı var ya. Ahan işte o aralar Almanlar’ın yanındayız diye San Marino ile de facto savaşa girmişiz.

Savaş sonunda Avrupa devletleriyle başta Sevr ve Lozan, barış antlaşmaları yapılırken, herkes San Marino’yu unutmuş. Bir barış antlaşması imzalanmadığı için de, teknik olarak savaş hali halen sürmekte.

Bir gugıllarsanız, İnternette bu işin dalgası fazlasıyla geçilmekte.

Bazı kaynaklar San Marino ile Türkiye’nin savaş halinde olduğunu yalanlıyor. İddaya göre Italya’daki Türk Büyükelçisi aynı zamanda San Marino’da da akredite edilmiş. Savaş olsaydı böyle yapılmazdı deniliyor.

San Marino

Türkiye’nin Roma Büyükelçiliği’nin web sitesine baktım. San Marino ile ilgili bir ibare bulamadım. Büyükelçi için sadece Türkiye’nin Roma Büyükelçisi ifadesi kullanılmış.

https://trove.nla.gov.au/newspaper/article/55722320 ‘daki linkte 1935’ten bir Avustralya gazetesinin küpürü var. Lokal tarım üzerine eğitim yapmak isteyen bir Türk’ün talebi, San Marino tarafından hala savaştayız diyerek geri çevrilmiş. İmla ve gramer bir felaket ama gazetedeki yazı gerçek gibi duruyor. Resmi bile var.

Herneyse, savaş halinde olsak da, olmasak da endişeye gerek yok, yukardaki işin şakası elbette. Türkiye ve San Marino ilişkileri gayet normal.

Bu arada San Marino sadece Türkiye ile papaz olmamış. 2022 yılında, Ukrayna savaşı başladıktan sonra Rusya, San Marino’yu Rusya ile dost olmayan ülkeler listesine koymuş. Gerçi San Marinolular dahil kimse bunun nedenini anlayamamış ama Ruslar da Rus işte…

San Marino

San Marino adını, kurucusu San Marinus isimli bir azizden almış.

Marinus, aslen bir duvarcı ustasıymış, sonradan bir piskopos onu deacon yapmış (Queen dinlermiydiniz?). Deacon papazın bir altında, dini bir ünvan.

Marinus, rivayete göre, MS 300’lerin başında, karısı olduğu ve terkedildiğini idda eden bir kadın bağırıp, çağırmaya başlayınca, kaçıp, bugünkü San Marino’nun bulunduğu bölgeye gelmiş, Titan Dağında bir kilise yapmış ve burada inzivaya çekilmiş. Yapılmasına öncü olduğu kalede Romalıların zulmünden kaçan Hristiyanları barındırmış.

San Marino’nun 500 kişilik bir ordusu var. Bunun bir bölümü seremonilerde yer alan süvariler, okçular ve saray muhafızları. Bir de elli-altmış kişilik küçük bir Jandarma kuvveti var. Ülkede cinayet, adam kesme, tecavüz gibi vahşi suçlar işlenmiyor ancak bol bol beyaz yakalı kriminaller var. İtalya’ya vergi ödemeyip, San Marino’ya kaçtıktan sonra yakalanmış işadamları bir kaç yıl önce buralarda gündemdeydi.

EU üyesi olmasalar da para birimleri Euro. Bozuk paraların üzerine ulusal simgelerini basabiliyorlar. Bir de posta pulu basabiliyorlar.

Yani böyle acayip bir yer San Marino.

Burada ne mi yapıyorum?

Elli beşinci ülkemi ziyaret ediyorum işte. Bir de şarap ve yemek. İnsan daha fazla ne ister?

Bologna’dan bir saat kadar bir araba yolculuğu bizi San Marino’ya getirdi.

Ortaçağ dekoru

San Marino’ya girdiğimizi hemen anladık. Yaya geçitleri mavi zemin üzerine boyanmış, trafik işaretleri yerde, kayalara falan yaslanmamış, uygar biçimde direklere asılı durumda.

San Marino’ya gelirken, otoyoldaki son çıkışa kadar üzerinde San Marino yazılı bir tane bile işaret görmedik. İnsan acaba bir kıskançlık mı var diye düşünmeden edemiyor.

San Marino’nun niçin bir şehir devleti olduğu, coğrafyayı görünce daha da iyi anlaşılıyor. San Marino’nun etrafı hep ova, dümdüz bir alan. Sadece burada çok dik ve yüksek bir dağ var. Yol o kadar dik ki, araba bile çıkarken zorlandı desem yeridir.

Böyle bir yere, de bir kale kurunca, elbette savunması çok kolay oluyor.

San Marino, bu güne kadar gördüğüm en cazibeli kentlerden biri. Kale hala tek parça ve inanılmaz bakımlı.

Kale çok bakımlı

Kalenin İçi ise orta çağlardan bir film seti görünümünde.

Bir kulenin mahzenindeki bir restaurant’a girdik. Yine mükemmel bir yemek ve onun eşliğinde, Parma’da olduğu gibi Sangiovese bir şarap içtik. San Marino’nun da yerel şarabı Sangiovese’den yapılma.

Restaurant’ın içi baştan aşağı Ortaçağ teması ile dekore edilmişti. Duvarlara mızraklar, kalkanlar, bir de crossbow dedikleri şu tüfek gibi omuza dipçikle dayanan yay asmışlardı. Masalar bile tahta, Ortaçağ hanlarındakileri andırıyordu.

San Marino ile ilgili son bir tespit yapmak gerekirse, trafik kontrollerinin çok iyi olduğunu söyleyebiliriz, özellikle kalma süresini bir kaç dakika aştığımız için ödediğimiz elli yuroluk cezayı göz önüne alırsak…

Crossbow

San Marino fazlasıyla görülesi bir yer sevgili arkadaşlar. Sorun, San Marino’nun doğrudan bir geziyi haklı çıkarabilecek kadar büyük olmaması ve yer olarak da belli başlı gezi noktalarına uzaklığı.

Avrupa’daki tüm ülkeleri görmek üzere edindiğim gereksiz quest sonucu, San Marino’ya gelebilmek için çok fazla bahane yaratmak zorunda kaldım. Makul olarak sadece Bologna’ya hedefli bir geziden çalınan yarım gün, bu güzel kenti görmek için bir neden oluşturabiliyor.

Aslında aynı sorun, Avrupa’daki başka bir şehir ülkesi olan Andorra için de geçerli. Andorra’nın en yakın makul gezi noktası Barcelona. Bir aksilik olmazsa bu Temmuz’da, Barcelona’dan tek yön, üç saatlik bir otobüs yolculuğuyla Andorra’ya geçeceğim. Kızlar çoktan biz gelmiyoruz dediler. Onlar Barcelona’da kalacaklar, ben tek başıma çile çekeceğim.

İtalya gezimiz sürüyor. Bizi izlemeye devam edin.

Parma

Evden çıkıp, güneye doğru Route de Bern üzerinden ilerlemeye başladık. Önce Nestle’nin merkezinin bulunduğu Vevey’i, sonra da Smoke On The Water’ın doğum yeri Montreux’yü geçtik. Martigny üzerinden Alplerin en yaman geçitlerinden biri olan Grand St. Bernard’a doğru tırmanmaya başladık.

İsviçre’nin en güzel manzaralı rotalarından biridir bu sevgili arkadaşlar. Geçmişte insanların çığ altında donarak öldüğü, ünlü St. Bernard köpeklerinin boyunlarında taşıdığı sıcak çikolatalar ile hayat kurtardığı bu geçitten bugün altı kilometrelik bir tünel ile rahat rahat geçebiliyorsunuz.

Tünelin bir ucu İsviçre, diğer ucu İtalya. Gerçek sınır tünelin ortasında bir yerde olsa da, tünele girmeden her iki uçta sınır geçiş formalitelerini tamamlıyorsunuz. Sınır kontrolü pasaporttan ziyade gümrük kontrolü. Bir çok kişi İtalya’da yüzde otuz ile elli arasındaki düşük fiyatlarla alışveriş yapıp, İsviçre’ye dönüyorlar. Sınır polisi de özellikle et miktarına bakıp, limiti aştıysanız, çat diye cezayı basıyor.

Biz İtalya’ya geçtiğimiz için kontrol falan yoktu elbette. 

İtalya’ya geçer geçmez geleneksel trafik şokunu yaşadık. İtalyanlar sizi önce 80 km/s hıza çıkarır, elli metre sonra 30 km/s’e düşürür, yüz metre sonra geri 70 km/s, yirmi metre sonra 60 km/s, vs…

Bu saçma kurallara başta İtalyanlar, kimse uymuyor tabii. Uymak da mümkün değil zaten. Ben en temiz kalbimle bu mantıksız limitlere uymaya çalışırım, hatta bu yüzden arkamdaki arabalar delirir ama heyhat.

Trafik işaretleri de bir felakettir. Yerlere koyarlar. Kokarca gibi yolun kenarına baka baka gidersiniz.

Otoyolda her bir-iki kilometrede bir 50 km/s tabelası vardır. Biraz daha dikkatli bakınca bunun karlı havada 50 km/s limiti olduğunu anlarsınız. Önce kulağa normal gelse de, lütfen bir nefes alıp, bir daha düşünün. Karlı havada 50 km/s ne demek? Mesela kar serpiştiriyorsa hızınızı hemen 50 km/s’e mi düşüreceksiniz? Yada biraz daha şiddetli karda? Yol tamamen karla kaplıysa, 50 km/s hızlı bile kalabilir. Peki kar yerine yağmur yağıyorsa 120 km/s ile gidebilir miyiz? Dolu yağarsa ne yapalım?

Aklı olan her şoför yolun durumuna göre zaten hızını ayarlar. O saçma 50 km/s levhalarına kimsenin ihtiyacı yok. Ancak bütün otoyollarda inci gibi dizilmiş bu tabelalar.

İste bu duygu ve düşüncelerle önce Aosta’yı, sonra da Milano’yu geçtik. Milano’dan sonra otoyoldan çıktık - isteyerek değil, yolun tasarımı gereği. Sonrasında kendimizi altı-yedi şeritli geniş bir ara-otoyolda bulduk. Her yer yön tabelalarıyla doluydu. Milano, Venedik, Padova, La Spezia, Bologna, Cenova…

Parma'ya ulaştık

Duyan gelmiş sizin anlayacağınız. Otoyoldan çıkan binlerce araba gitmek istedikleri yola girebilmek için şerit değiştirmeye çalışıyor, trafik santim santim ilerliyordu. Bu keşmekeşte bir buçuk saat kaybettik.

İtalya dünyanın en güzel ülkelerinden biridir sevgili arkadaşlar, ama İtalyanlardan bir şeyleri organize etmelerini beklemeyin.

Yolun gerisi olaysız geçti ve ilk durağımız Parma’ya ulaştık.

Parma, Parmesan peynirinin ana vatanıdır sevgili arkadaşlar. İtalyanlar Parmigiano Reggiano derler. “Parmigiano” Parma’dan, “Reggiano” da bu peynirin üretildiği kardeş yöresi Reggio Emilia’dan gelir.

Pasta’ya artık makarna demeyeceğimizi hatırlatıp - makarna bir pasta türüdür, Parmesan için pasta’nın en yakın arkadaşıdır diyebiliriz.

Parma Salamı

Bu sert, tuzlu, kuru peynir rendelenip, pasta’nın üzerine serpilir. 

Parmesan inek sütünden yapılır, en az bir sene dinlendirilir. Ben Parmesan’ı şarap ile de çok severim, hele yanında reçel yada tatlı bir meyve ile mükemmel bir şarap arkadaşı olur. Bir de fırında pişirdiğiniz et, pasta, vs. nin üzerine serperseniz, yine mükemmel bir gevrek oluşturur.

Parmesan’ın bir de üvey kardeşi vardır. İsmi Grana Padano. Bu peynir Lombardiya’da yapılır ve Parmesan’a göre biraz daha az yağlıdır. Ancak tadlarını, eğer bir peynirolog değilseniz, birbirinden ayıramazsınız. Kısaca Parmesan’ın yokluğunda gönül rahatlığı ile Grana Padano kullanabilirsiniz. Ben yemek için genelde Grana Padano kullanırım. Parmesan’a göre biraz daha şişko-friendly.

Parma’nın mutfağından çıkmış ikinci incisi Parma salamıdır. Parma Ham, yada İtalyancasıyla Prosciutto di Parma. Et yemeklerinde, kahvaltıda, yada kavun ile bir starter şeklinde kullanırlar. Domuz mamulüdür, hassasiyeti olanlara dikkat. Ben alerji durumlarından yemiyorum, o yüzden ilk elden tadını teyit edemeyeceğim, ancak yiyenler hayatlarından fazlasıyla mutlu.

Doya doya...

Parma teknik olarak Emilia-Romagna bölgesinde olsa da, Toskano’nun kapı komşusu olduğundan şarapların neredeyse tümü Sangiovese üzümünden yapılır. Toskano’nun şımarıklığı olmadığı için de mükemmel bir şarabı çok makul bir fiyata içebilirsiniz. 

Sangiovese, İtalya’nın en sevdiğim üzümüdür diyebilirim. O yüzden için içebildiğiniz kadar sevgili arkadaşlar.

O yorucu yolculuktan sonra kendimizi tipik bir İtalyan restaurant’ına attık. Etimin yanında sipariş ettiğim pastanın üzerinde ve etin yanındaki rokanın üzerinde bol bol Parmesan vardı. Taş yerinde ağır sevgili arkadaşlar. Parma’da Parmesan yemek bir ayrıcalık gerçekten.

Şehirde biraz daha yürüdük. Çok küçük bir yer, ancak renkli tipik İtalyan binaları, katedrali ve iklimiyle buram buram İtalya kokuyor.

Parma’yı görmek için yolunuzu fazlaca değiştirmenizi tavsiye etmem sevgili arkadaşlar. Ancak geçerken, yada çok zaman almayacak bir detour ile görmenizi tavsiye ederim.

Shift değiştirdiğimizden doya doya şarabımı içmiştim. Direksiyona Jelena geçti ve asıl hedefimiz Bologna’ya doğru yola koyulduk.