Kişinev

Saat sabahın 6’sı bile değil, o kör karanlıkta otobüsten inip, Bükreş’e göre biraz daha otobüs garını andıran yerde sağa sola bakınmaya başladım.

Otobüsüm Kişinev’e söylenen saatten bir buçuk saate yakın bir süre önce ulaşmıştı. Kişinev’de evi olanlar için iyi olmuştu tabii, ama benim gibi göçebeler için pek de iyi bir haber değildi bu.

Kişinev’de bir otelim vardı elbette, ancak sabahın bu saatinde bırakın beni otele götürecek bir taksi bulmayı, etrafta nereden taksi bulurum diye sorabileceğim bir kul bile yoktu.

Otobüsteyken ana cadde kılıklı bir yerden geçmiştik. Oraya doğru yürüdüm. Ana cadde ana caddeydi tabii, ama üzerinde kimse olmayınca bir çölden çok az fark gösteriyordu.

Bir McDonald’s tabelası gördüm. Bazen McDonald’s’lar 24 saat açık olabilir malumunuz. İçeride ışık da yanıyordu. Kapıya şöyle bir asıldım, kitliydi. Kapıdaki bir tabela McDonald’s Express diyerek yan tarafı işaret ediyordu. O yöne doğru yürüdüm, sipariş ekranından bir kahve söyledim, kart ile ödedim ve bir çocuk camın arasından kahvemi verdi.

Hayatım yavaş yavaş güzelleşiyordu.

Bir kahve daha söyleyip, yürüyerek insanların uyanmasını bekledim, bu arada da bir taksi bulurum diye sağa sola bakınmaya devam ettim.

Lacivert bir araba durdu. “Taxi mister?” Diye sordu. “Da” dedim, ama taksi taksiye benzemiyordu. “Taksi misin?” diye bir kez daha sordum. “Evet” dedi. Tabii ki taksi maksi değildi, ama o saatte kim takar. Atladım içeri, otelimin ismini söyledim.

Kişinev, üçüncü kahvem!

Şöyle bir iki yüz elli metre ya gittik, ya gitmedik, adam durdu, “Otel burası” dedi. Güldüm, beş euro verdim, resepsiyona geçtim.

Çok genç bir kız, dünyanın başka yerlerinde graveyard shift için hiç de uygun seçim değil bana sorarsanız, "Hoşgeldiniz" dedi. Rezervasyonumu gösterdim, “Sorun yok ama bu erken saatte size oda veremem” dedi. “Problem değil” dedim, “şurada bir yerde oturup, telefonumu şarj edebilir miyim?” diye sordum. “Tabii ki” dedi.

“Mağazalar saat kaçta açılıyor?” diye sordum, “Neye ihtiyacınız var?” diye bana kontur çekti. “SIM Card” dedim, “Biz satıyoruz, vereyim size dedi. 20GB bir SIM karta, üç-beş euro gibi saçmalık derecesinde ucuz bir miktar ödedim.

Sırt çantamı resepsiyona bırakıp, Kişinev sokaklarına attım kendimi. Güneş henüz doğmamış olsa da, mağazaların ışıkları hafif hafif yanmaya başlamıştı.

McDonald’s’dan üçüncü kahvemi aldım ve ana caddede yürümeye başladım.

Kişinev güzel bir kent

Kişinev çok küçük bir kent sevgili arkadaşlar, ancak çok cazibeli bir yer ve insanlar geçekten çok iyi, yardımsever ve arkadaş canlısı. Yani aynı dili konuşsalar da, Bükreş’e göre sanki bir boyut atlıyorsunuz.

Mağazalar açılmıştı. Saat de Sırbistan'da uyanma saatine ulaştığından kızları aradım, onlara günaydın dedim, sonra da bir McDonald’s’a oturup, bu kez ağız tadıyla, yani ceketimi çıkarıp, oturmak suretiyle bir kahve içmeye başladım.

Moldova gezimin en önemli hedeflerinden birinin şarap olduğunu daha önce söylemiştim sizlere.

Moldova şarapları gerçekten çok güzel şaraplardır. Bir çok kez denemiş olsam da taş yerinde ağırdır sevgili arkadaşlar.

Dünyanın bu bölgesinde 4-5 bin yıldır şarap yapılmakta sevgili arkadaşlar. Yani burada şarap yapılırken daha piramitler yeryüzünde yoklardı.

Üzüm olarak lokal çok güzel çeşitler var ama son iki yüzyıldır Cabernet Sauvignon, Merlot gibi popüler Fransız variyeteleri de ekiliyor.

Mileștii Mici

Günün planında ise Mileștii Mici isimli şarap imalatçısını ziyaret vardı. 

Mileștii Mici, dünyanın en büyük şarap mahzeni sevgili arkadaşlar. Eski bir kireçtaşı madeni. Duvarlardaki kireçtaşı nemi mükemmel muhafaza ediyor. Dalgalanma çok az olduğundan şaraplar inanılmaz güzellikte yıllanabiliyor.

Mahzen toplam iki yüz kilometrelik tünel ve galerilerden oluşuyor ama elbette bunların tümü kullanılmıyor. Kullanılan yerlerde de iki milyon şişeye yakın şarap depolanmış.

Dünyanın dört bir yanına şarap satıyorlar. Fiyatlar çok makul ve şarapların tadları gerçek ötesi.

Mileștii Mici’yi ziyaret edebiliyorsunuz elbette. Kişinev’den alabileceğiniz turlar var ama fiyatlar akıl dışı derecesinde pahalı. Eğer kendi imkanlarınızla giderseniz 20 Euro civarı bir bedel ödeyerek gezmeniz mümkün. Biraz daha fazlasına, turun sonunda mükemmel bir yemek eşliğinde Mileștii Mici’nin şaraplarının tadını çıkarmanız da olası.

Üç saat geçirdim

Web sitelerinden rezervasyon yapabiliyorsunuz ama kredi kartımın İsviçre menşei olması nedeniyle ödeme esnasında sorun çıktı, ben de oraya gidip, ödeme yapmaya karar verdim.

Kişinev’de Uber yok. McDonald’s’daki bir kız bana YandexGo isimli aplikasyonu yükledi. Çok düşük bir miktar ödeyerek yarım saat civarı bir araba yolculuğundan sonra mahzene ulaştık. Yolda YandexGo şoförü ile arkadaş olduk. İsviçre’ye yerleşmek istiyormuş, bana koşulları, hayatı falan sordu. Dilimin döndüğünce anlattım.

Mileștii Mici’nin web sitesi saat 10’da İngilizce tur gösteriyordu. 10’a on kala oradaydım, resepsiyondan bana İngilizce turun saat 1’de olduğunu söyledi. Böylece niye online rezervasyon yapamadığımı da anlamış oldum.

200 km, 2 milyon şişe!

Bir taksiyle yarım saatte Kişinev’e dönüp, iki saat sonra başka bir taksiyle yarım saat geri buraya gelmek saçma olacaktı. Çare yok, Mileștii Mici’nin kafesine oturup, üç saat şarap içerek geçirecektim. 48 saat uykusuzluğun üstüne, üç saat boyunca şaraptan sonra bakalım tur neye benzeyecekti…

Saat 1’de ayaktaydım, yürüyebiliyor, hatta konuşabiliyordum. İngilizce tur için sadece ben vardım, böylece private bir tur almış gibi oldum.

Rehberim Gabriella isimli genç güzel ve dibine kadar bilgili bir kızdı. Ben şarapçılığın detaylarına daldığımda bile sorunsuz işin bütün mühendisliğini baştan sona anlattı. Yolunuz düşerse mutlaka turunuzu Gabriella ile alın derim.

Tur boyunca madendeki galerilerin açılmasında kullanılan makinelerden, Gorbaçov’un şarap yapımını yasakladığı yıllarda, şarapların saklandığı gizli bölümlere kadar bir çok ilginç yer gördük.

Şarapların saklandığı gizli bölmeler

Mahzen içinde elektrikli arabalarla hareket ediyorduk. Tur profesyonelce düzenlenmiş, her adım hesaplanmıştı. Binlerce şişenin saklandığı oyukları, sommelier’lerin bir araya gelip, şarapların yıllanmasını izledikleri salonları gördük. Çok ilgimi çekmese de şampanya tarzı köpüklü şarapları yada tatlı şarapların saklandıkları alanları gezdik.

Başınızı çok ağrıtmayayım, Mileștii Mici’yi görmek için illa bir şarap delisi olmanız gerekmiyor. Dünya standardlarında şarapları çok makul fiyatlara denemeniz mümkün. Bu turu kaçırmayın derim.

Bir taksi ile Kişinev’e döndüm. Şoför oldukça yaşlıydı ve çok iyi İngilizce konuşuyordu. Yarım saat boyunca çok ilginç bir sohbete daldık. Şoför Afganistan savaşı esnasında Rus ordusunda görev yapmış. Aslen Rus değil, Moldovyalı, yani Rumen. Off sevgili arkadaşlar, Moldova’da kim kimdir anlamak çok zor. Rus olmayan birinin Afganistan gibi bir yerde ne işi var, onu anlamak da ilk bakışta kolay değil, ancak bu konuya ileride yeniden döneceğiz.

Bir yemek ile birleştirebilirsiniz

Konuşmanın çok özel boyutlara genişlemesi yüzünden, bu güzel insana saygımdan ötürü detaylara girmiyorum, ancak bu eski sosyalist topraklar gerçekten saygıdeğer insanlar, o kadarını söyleyeyim.

Mileștii Mici’de bana hediye ettikleri köpüklü şarabı otelde, resepsiyondakilere verdim, ama kendim için satın aldığım kırmızı şarabı odama bıraktım.

Akşam yemeğimi London Steakhouse isimli bir restoranda yedim. Anıtsal bir steak. Yarım kilo saf et, tartar sosu ve patates püresi. Yanında ne içtiğimi söylememe gerek yok herhalde.

Devam edeceğiz…

Moldova'ya Doğru: Bükreş

Sevgili arkadaşlar. Şu anda bulunduğum ülke Moldova. Birden gözünüzde canladıramamış olabilirsiniz. Şöyle izah edeyim.

Yıl 1997, yazın başı. Polonya’da, Cracow’dayım. O aralar Papa John Paul II, yada doğru şekliyle Jan Pawel II. Polonyalı, hem de Cracow’dan. Ve ben gelmeden bir gün önce Cracow’da insanlara seslenmiş. Milyonlarca kişi gelmiş dinlemeye. Malumunuz Polonya, Avrupanın neredeyse en koyu Katolik ülkesidir. Hristiyanlığın Suudi Arabistanı gibi.

Papa daha bir önceki gün konuştuğu için ortalıkta ilahi bir hava esiyor. İnsanlar mutlu, etrafta bir din rüzgarı, her yer yeşil.

Neyse. Malumunuz ben şahsiyetimin bu ulvi taraklarda bezi yoktur, haliyle Papa’yı boşverdim, bir cafeye oturup, şarabımı söyledim. Yine malumunuz, onların inancına göre şarap, Hz. İsa’nın kanıdır. Yani bir nevi kendi çapımda ortama katkıda da bulunmuyor değilim.

Herneyse, şarabım geldi, yavaş yavaş içiyorum.

Bir anda arkadaki masadan biri haykırmaya başladı.

“Huaaaaaa Boooookkkkkk!”

Tövbestafurullah, ne oluyor lan, neredeyiz biz falan derken masadaki başka biri koroya katıldı.

“Booookkkkkk!”

Cafe’de herkes “Huaaa”, “Boookkkkk” falan diye mırıldanmaya başladı.

Tamam dedim, bunlar Türk olduğumu anladı, önce horozu kesecekler, sonra da beni götürecekler…

Bir şey olmadı.

Ertesi gün ofistekilere anlattım, ne oldu dün diye sordum.

Malumunuz o sıralar Slavik dillerde şu anda olduğum gibi bir maestro değilim. Şimdi olsa, İlber Hoca bile elime zor su döker, ama gençtik işte…

Arkadaşlar duruma açıklık getirdi. “Huaaaaa” şeklinde bağırdıkları, Lehçe’de “hwała”, “şükür” demekmiş.

Bugün Sırplar, Hırvatlar, Bosnalılar, teşekkür ederken hala “hvala” derler. Araplar da bildiğiniz üzere “müteşekkir” yerine aynı şekilde, teşekkür anlamında “şükran” derler.

“Hvala” ‘daki ‘l’, Lehçe’de ‘ł’ olmuş. “l” üzerindeki o çizgi “l” ‘yi, İngilizce’deki “w” gibi sesli bir harf haline getirdiğinden kulağıma “Huaaaaaa” şeklinde ulaşmış.

İlginç olanı ise ikinci kısım.

“Booookkkkkkk”, Slav dillerinde “Bóg”, yani “Tanrı”, “Allah” demekmiş…

Kısacası. Cafedeki adamlar Tanrı’ya Şükür diyormuş…

Balkanlarda “bog” dan türetilmiş, çok popüler bir isim vardır “Bogdan”. Yani bir tür “Allahlık” anlamında😍

Niş’te bir arkadaşım vardı Bogdan Bogdanoviç!

Herneyse, zamanın birinde Bogdan isimli bir prens varmış. Ülkesinin ismi ise Bogdan Prensliği. Osmanlı önce ismi o aralar Eflak olan Romanya’nın doğusunu, sonra da Bogdan prensliğini fethedince, bu eyalete Eflak-Boğadan demiş. Boğadan, yani Bogdan Prensliği ise bugün bulunduğum Moldova.

Madem dilbilgisiyle girdik, devam edelim. Ülkenin adı Moldova, Moldovya değil.

Moldova’nın başkenti ise Chișinău, “Kişinau” diye okunuyor, siz Türkler “Kişnev” diyor.

Romanya’nın doğusunda, Ukrayna’nın güney batısında, iki buçuk milyon insanın yaşadığı, küçücük, Avrupa’nın en fakir ülkesi. Hoş bu verdiğim rakamlar fazlasıyla afaki. Yazıyı bitirecek sabrınız varsa siz de sebebini takdir edeceksiniz, ancak şimdilik Wikipedia diyelim, ve devam edelim.

Burada dil Rumence. Romanya’da gençkene çok dolanmışlığım vardır. Üç-beş kelime anlarım. İtalyanca gibi bir dildir, kesinlikle Slavik değildir, ancak Slavlar’dan bir-iki kelime geçmiş. Evet anlamına gelen “da” mesela. Türkçeden geçmiş üç-beş kelime de vardır. En çok “sarmala” ‘ya gülerim. Sarma, yani yaprak dolma!

Moldova’da ne işin var diye sorarsanız…

Size şöyle söyleyeyim. Çok az seyahat beni bu kadar heyecanlandırmıştır. Bunun bir çok nedeni var, detaylarına elbette gireceğiz, ancak sadece beni ırgalayan birine burada değinelim. Moldova, benim şu fani dünyada ziyaret ettiğim 53’üncü ülke. Bu anlamda Avrupa da neredeyse bitmek üzere. Geriye sadece Arnavutluk, Slovenya, Estonya, Letonya, Belarus ve Ukrayna kaldı. İki de minicik şehir devleti.

Moldova’ya kadar gelmişken Ukrayna’ya, Odesa’ya da geçecektim. Bir buçuk saatlik bir otobüs yolculuğu. Ancak önce Jelena hayır, sonra da Odesa başkonsolosluğu şu sıralar gelmeseniz iyi olur dedi. Bu arada Odesa Konsolosluğu’nun yardımı için sonsuz teşekkürlerimi bildireyim. Hemen bana tüm gerekli bilgiler ile geri döndüler.

Umarım, ben ziyaret edebilene kadar bir Ukrayna kalır. Belarus da aynı şekilde. Tovarishch Putin bunları hep yiyecek gibi. Moldova da tabağın bir kenarında, ancak bu konuya daha sonra geleceğiz.

Haydi yolculuğumuzun başına dönelim.

Basel’da sevgili karım ve kızım beni yolcu ettiler. Bir kaç saat sonra onlar da aynı havaalanından Niş’e uçacaklardı.

Ben ise Bükreş’e uçuyordum.

Bükreş’e en son 1999’da falan gelmiştim. 

Otopeni havaalanına indim, Bükreş’e doğru bir trenle yola koyuldum. Karayolu ile gitseydim, manzara biraz daha farklı olabilirdi. 25 sene önce, bu yolda, her elli metrede bir orospu bulunurdu. Yoldan geçen kamyon şoförlerine servis verirlerdi. Şimdilerde durum nasıldır, bilmiyorum. EU oldular ya, belki de online rezervasyon yöntemine geçmişlerdir.

Bükreş’te etrafıma bakındığımda 1990’ların sonuna göre çok az fark gördüm. Şehir pis, güvensiz, insanları kaba, ukala. Ancak en kötüsü herkes sizi dolandırmaya, paranızı almaya çalışıyor.

Taksiye biniyorsunuz, adam size fiyatın iki katını söylüyor. Bir ücrete anlaşıyorsunuz, gideceğiniz yere ulaştığında yok ben sana o anlaştığınız ücreti söylemedim diyor, zaten iki katı fiyatın da iki katını istiyor.

Birilerine yol soruyorsunuz, adam kafasını çevirip, gidiyor.

İngilizce konuştuğunuzu duyan biri hemen yolunuzu kesiyor. Belli ki kafasında sizin paranızı nasıl alacağına henüz karar verememiş, ama, aman kaz kaçmasın diye sizi lafa tutuyor, o arada da bir dolandırıcılık yöntemi düşünüyor.

İlk bindiğim taksiden, havaalanında dönerken uçağa binmeden önce son bir şeyler içtiğim kafeye kadar istisnasız her defasında, birileri bana kadın satmaya kalktı. Fazlası da var, ama anladınız herhalde.

Açık konuşmak gerekirse böyle insanlar dünyanın her kentinde bulunur, ancak Bükreş’te, söylerken üzülüyorum ama sokakta size selam veren her adam de facto ya dolandırıcı, ya pezevenk.

Yirmi sene, özellikle Orta Avrupa’da eski Sovyet devletlerinin EU’ya katılış sürecine tanık oldum. O eski kirli, soğuk kentlerin, insanı kıskandıracak birer Avrupa kentlerine dönüşümlerini izledim. EU’dan aldıkları fonlar sayesinde yollarını, caddelerini, sokaklarını, altyapılarını yenilediler, pırıl pırıl yaptılar.

Bir bardak şarap neredeyse 20 euro!

Fosur fosur!

Romanya’nın gerisini bilmem ama Bükreş, yirmi beş sene öncesi gibiydi. Belki merkezi biraz yamamışlar ama şehrin gerisi bir virane. Her yerde çöp, yollar kırık dökük, binalar eski, boyasız. Parlemento binasına iki yüz metre uzaklıkta duvarları bırakın boyasız, sıvasız binalar var. Bayağı sadece tuğladan.

Bütün EU fonlarını cukkalamışlar anlaşılan.

Restoranlar, barlar İsviçre’den pahalı. Merkezde bir bardak Rumen şarabı, Lozan antlaşmasının müzakere edildiği, Lozan’ın en lüks otellerinden biri olan Beau-Rivage Palace’da, on senelik bir Bordeaux’dan daha pahalı. 

Bir de insanlar kapalı yerde fosur fosur bırakın sigarayı, puro içiyorlar.

Eski "Halkın", yeni "Parlemento" binası 

Görülecek pek bir şey de yok. Çavuşesku’nun, insanlar açlıktan ölürken, itibardan tasarruf olmaz diye yaptırdığı bir parlamento binası, bir iki de tarihi yapıdan başka bir halt bulamadım.

Hayatımda çok kötü yer gördüm ama bu kadarını görmedim. Böyle şeyleri çok sık söylemem ama Bükreş’e gelmeyin sevgili arkadaşlar. Yolunuz düşse bile yolunuzu değiştirin.

İlla Romanya’yı görecekseniz Braşov’a, Köstence’ye falan gidin. Ben görmedim, ancak görenler memnun.

Tekin bir yer değil Bükreş. Başıma bir iş gelmesin diye kıçınızı kapata kapata gezersiniz.

Bir de pozitif yorum yapalım. Şaraplar çok güzel.

Bir iki tarihi bina

Neyse, akşamı ettikten sonra sonunda, beş dakikalık bir yol için benden 120 euro isteyen şoföre çek lan polis merkezine diye bağırmak zorunda kaldığım bir taksi yolculuğundan sonra beni Kişinev’e götürecek otobüse binmek üzere bir otobüs garına ulaştım.

Otobüs garında sadece iki otobüs ve iki adam var. Issız, bir şişe su alacak bir büfe bile yok. İzbe, harabe bir yer.

Otobüslerden birine “Kişinev mi?” Diye sordum, adam yüzüme bile bakmadan, sadece hırladı. Bir daha sorunca burnuyla tabelayı işaret etti. Değilmiş.

Bekledik, otobüs geldi.

Oturdum. Beş dakika sonra önümdeki adam bana hırladı. Koltuğuna vurmuşum. Kusura bakma dedim, cevap bile vermedi. Otobüste kimse birbiriyle konuşmuyor. Ailesiyle, kapısıyla, çocuklarıyla seyahat edenler var, birbirine bakıp gülümsemiyorlar bile. Tam bir Walking dead seti. Herhalde güneş doğduğunda tabutlarına dönerler diye umdum.

Bir de klasik bir Doğu Avrupa fenomeni. Her ayar sonuna kadar açılır. Ses, sıcaklık, parlaklık, vs.

Otobüste de kaloriferi sonuna kadar açmışlar. Mahşeri bir sıcaklık var. Üstümdeki her şeyi çıkardım, hala cayır cayır yanıyorum. Yere basamıyorum, o kadar sıcak.

Moldova sınırına geldik. Pasaportlarımızı önce Rumenler, sonra Moldovalılar tek tek topladı. Bir saat sınırda geçirdik. Sınırı geçmek isteyen biri yüz metre yürüyüp, ilerden kimse görmeden geçer. Kaçaklar, göçmenler salak mı da, bir şehirlerarası otobüse binip Moldova’ya göçmeye çalışsınlar? Elbette hakları. Kontrollerini yapsınlar. Ama biraz kolaylık. Değil mi?

O mahşeri yolculukta geçen her saniyeyi saydım, ama sonunda Kişinev’e ulaştık.

Bir de hatırlatma. Bu yolculukta sizlere biraz da videolar ile seslenmeyi denedim. Çekimler şimdilik çok amatör ve plansız ama yine de bu yazıya iliştirdim. Eğer ilgi görürse videolara devan edeceğim.

Sevgi ile kalın.

Toblerone

Sevgili arkadaşlar, hekesin Toblerone ile bir "love & hate" ilişkisi vardır. Seveni de çoktur, sevmeyeni de.

Ben şahsım hayatımın erken dönemlerinde Tobleroine'u sevmiş gibiyimdir, ancak sevdiğimden değil, yaşı benim kadar olanlar daha iyi anlayacaktır, Toblerone'un sevilmesi gerektiğine inandığımdan.

Sevgili zevcem Toblerone için deli olur. Bir keresinde çalıştığım şirket Toblerone üretici şirket ile kardeş olduğundan, üç mü artık beş mi, on kilo mu, geçmiş zaman, devasa boyutlarda bir Toblerone kütlesi satın almıştık.

Net iki ay boyunca evde bir kenarda süründü. Sabah akşam yiyiyorduk, ama nalet şey bir türlü bitmiyordu.

Sonunda bitsin diye arkadaşları davet edip, zorla Toblerone ikram etmiştik. Finalde ise kalan, neredeyse yarısı, Sırbistana gönderdik, öyle kurtulduk.

İsviçreye yerleştikten kısa bir süre sonra dünyanın en güzel çikolatalarının olduğu bu memlekette, Toblerone, Schwepps bitter limon kategorisine düştü. Onca seçenek varken kim takar Yalova Toblerone'unu tabii.

Belki bir on beş sene Toblerone yemedim.

Ancak geçenlerde Jelena ve 🐝Mezzy🐝her nedense bir paket almış.

Deja vu oldum bir anda.

Ve evet, yasak elmayı yedim.

Hala çok kötü ama vatan sağolsun.

Cumartesiniz güzel olsun 😋😍